Skarby z kopalni soli w Altausee - I

Niemcy w czasie II wojny swiatowej w sposob zorganizowany, systematycznie grabili cenne dziela sztuki w krajach podbitych, takze w Polsce. Na terenach zajmowanych szukaniem ukradzionych dobr zajmowala sie specjalna jednostka przy armii amerykanskiej noszaca nazwe: "Monuments, Fine Arts, and Archives Section Unit" (MFAA). Stworzono ja w 1943 r. (front wloski) i rozwiazano w 1952 r. Najlepiej jej dzialania opisal Robert M. Edsel w ksiazce pt. "The Monuments Men. Allied Heroes, Nazi Thieves, and the Greatest Treasure Hunt in History", Center Street, New York 2009. Przyjelo sie ich nazywac "Ludzmi od pomnikow". Ksiazka ta jest zrodlem do pisanego tu wlasnie tekstu. Wedlug fragmentow dotyczacych Altausee w 2014 r. zostal nakrecony film pt. "The Monuments Men", w ktorym grali miedzy innymi: Matt Damon, Kate Blanchett i George Clooney.

Zanim przystapie do rzeczy, przytocze slowa Autora na temat skali kradziezy napisane na stronie xiv. Nazwal on niemiecka grabiez "najwieksza kradzieza w historii". Objela ona ponad

                                            P I E C  M I L I O N O W

dziel sztuki, w tym setki tysiecy z Poiski. I te wlasnie tysiace znajduja sie do dzis w niemieckich domach i muzeach. Ich identyfikacja i szukaniem zajmuje sie od lat Pani dr M. Ogorek.

Wsrod skarbow znalezionych, co nie znaczy, ze odzyskanych, znajdowalo sie miedzy innymi: 6 577 obrazow, 137 rzezb, 484 skrzynie z innymi dzielami (monety, ksiazki, bron) oraz 2 300 rysunkow lub akwareli. Chyba najcenniejszym byl ogromny oltarz z Gandawy (Ghent) stworzony przez Jana von Eycka w I polowie XV wieku. Nie wszystkie zostaly na prawde odzyskane, gdyz do centrum w Monachium oddalonegho okolo 400 km., gdzie do dzis trwaja prace restauracyjne, zdolano przewiezc na ciezarowkach: 1 850 obrazow, tylko 11 rzezb i czesc innych dziel. Pozostale przepadly, czyli dostaly sie w rece Rosjan, ktorzy zgodnie z wczesniejsymi ustaleniami mieli przejac tereny Austrii do 1 VII 1945 r. Dzieki sporom granicznym udalo sie przedluzyc do 19 VII 1945 r.

Po zakonczeniu wojny Austriacy starali sie wybielac swoj udzial w zbrodniczych dzialaniach III Rzeszy i oczywiscie pasowal im do tego przypadek Altausee. Srednio sie im to udalo, bo zostalo to przycmione wydarzeniami wiekszej wagi, jak Auchwitz czy wybuch bomby atomowej w Hiroszimie. Tak czy inaczej, wladze austriackie w 1946 r.wydaly ksiazke o calej sprawie pt. "Ksiazka-Czerwona-Biala-Czerwona". Wedlug niej, ludzie z poteznego austriackiego Ruchu Oporu uratowali skarby z kopalni soli w ten sposob, ze jeden bojowiec przystawil pistolet do glowy hitlerowskiego dygnitarza Kaltenbrunnera i wymusil na nim odwolanie rozkazow wysadzenia w powietrze koplani. Problem w tym, ze nawet jesli jacys partyzanci byli w okolicy, to nie znali sprawy.

Do sukcesu, jak to zwykle bywa, przyszywaly sie tez rozne indywidua. Do nich nalezal niejaki Albrecht Gaiswinkler, ktory zapewnial, ze zostal zrzucony na spadochronie przez Brytyjczykow by organizowac Ruch Oporu. To wlasnie on zmusil Kaltenbrunnera do zablokowania decyzji zniszczenia. Mial nawet kierowac akcja wysadzania wejsc do komor kopalni, tak by nie dopuscic do wysadzenia wielkich bomb. Najpierw uwierzono w brednie i czlowiek zostal wybrany do austriackiego parlamentu. Poniewaz rozzuchwalony powodzeniem nadal wygadywal coraz bardziej niestworzone rzeczy, musieli go wywalic z parlamentu.

Do dzis pojawiaja sie rozne wersje wydarzen, wiec wypada na wstepie podac zasadniczy fakt. Mianowicie pierwszym, ktory zawiadomil dowodztwo amerykanskiej III. Armii byl Austriak Dr Hermann Michel, kierujacy wczesniej Wydzialem Minerologicznym Muzeum Naturalnej Historii w Wiedniu. Dzieki jego informacji w dniu 8 V 1945 r. do kopalni przybyl Pearson, jeden z ludzi MFAA. Towarzyszyli mu zolnierze na dwoch jeeps i jednej ciezarowce. Na miejscu Michel pokazal im co nalezy. Jako jedyny z Austriakow obecnych na miejscu wydarzen znal jezyk angielski.

A co do III Armii gen. Pattona, to zostala skierowana w kierunku poludniowym na Bawarie i Austrie wbrew woli dowodcy. On bardzo chcial uprzedzic Ruskich i dotrzec do Odry, na co mu nie pozwolono.