Dlaczego USA nie płaci Żydom odszkodowań (pilot)

Jak pić kwas pruski
http://archiwum.polityka.pl/art/jak-pic-kwas-pruski,399335.html

Co za ponury paradoks! Ledwie weszliśmy do Unii, a już nas straszą, że pruscy Niemcy odbiorą domy w Opolu i na Mazurach, fabryki w Szczecinie i w Pile, lasy nad Odrą. Ziomkostwa „wypędzonych” zgromadziły już kilkaset tysięcy euro na wniesienie spraw do sądów. Co mogą wywojować?

Sam już nie wiem, czy trzeba przypominać, że po wojnie Polska, wypchnięta przez Moskwę z jednej trzeciej swego terytorium na wschodzie, przejęła na zachodzie znaczny majątek poniemiecki: 529 tys. gospodarstw o powierzchni 7,14 mln ha, prawie 3 mln ha lasów, kopalnie, dziesiątki tysięcy przedsiębiorstw różnych branż, słowem majątek, którego wartość wyliczano na miliardy marek niemieckich.

Te miliardy zupełnie nie imponowały memu dziadkowi Januszowi, byłemu sekretarzowi Sejmu Wileńskiego w 1920 r., który mówił, że odda to wszystko za nasze rodzinne Gulbiny koło Wilna. Tego właśnie zupełnie nie rozumieją niemieckie ziomkostwa. Polacy nie czyhali na niemiecką ziemię, a wyrażenie Alexandra von Waldowa, „ziomka” i starego właściciela pałacu pod Gorzowem (dawniej Landsberg): „Kradziony towar trzeba zwrócić” – głęboko mnie oburza. Niczego nie kradliśmy, panie von Waldow. Moją matkę zaraz po studiach medycznych rzeczywiście wysłano do pracy do Cieplic Śląskich (Bad Warmbunn), gdzie zamieszkała w poniemieckiej aptece, ale nie chciała tam jechać. W ogóle mało kto z Polaków chciał tam na początku jechać, a ona pojechała dlatego, że nie miała innego domu, bo jej dawny dom zburzyli żołnierze, być może kuzyni von Waldowa, którzy przy okazji niejednego zamordowali.

Apel von Waldowa do Polaków – o zwrot kradzionego – pochodzi z ogromnego artykułu Rolanda Kirbacha w znanym niemieckim tygodniku „Die Zeit” (czytaj w FORUM 23). Autor doskonale tłumaczy rację niemieckich przesiedleńców, na przykład Klausa Glowny z dzisiejszej Łęknicy: „Dlaczego ludzie w Monachium czy Kolonii mogą przekazywać spadki i dziedziczyć? Dlaczego mnie tego nie wolno?”. Dlaczego to wypędzeni pokutują za niemieckie winy? „Nie może być przecież odpowiedzialności zbiorowej!”. Na takiej zasadzie von Waldow, Glowna i im podobni starannie przygotowują precedensowe procesy i – o ile nikt rozsądny ich nie powstrzyma – mogą zalać polskie sądy pozwami o zwrot swoich nieruchomości sprzed 50 lat. Mówi się już o 35 tys. takich potencjalnych skarg.

Pozwy będą odrzucone

Rodacy, śpijcie spokojnie. Oto co się stanie. Pozew pana von Waldowa (przepraszam resztę rodziny tego pana, wcale nie wszyscy podzielają jego roszczenia) trafi do Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim. Nie może trafić gdzie indziej, bo nie tylko w prawie polskim (art. 1102 kpc), ale i w prawie prywatnym międzynarodowym przyjęto zasadę, że do rozstrzygania sporów o nieruchomości właściwy jest sąd miejsca ich położenia.

Sąd polski ma zaś jasne prawo: dekret o reformie rolnej z 1944 r., z tegoż roku dekret o przejęciu lasów, ustawę o nacjonalizacji przemysłu z 1946 r., dekret z 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (główna podstawa przejęcia wszelkiego majątku obywateli Rzeszy Niemieckiej i byłego Wolnego Miasta Gdańska), dekret o zajęciu majątków państw pozostających z Państwem Polskim w stanie wojny w latach 1939–1945 i majątku obywateli tych państw. Podaję tu tylko najważniejsze akty wywłaszczeniowe, gdyż były one potem uzupełniane i zmieniane, w sumie lista ustaw liczy kilkadziesiąt pozycji. Sąd Rejonowy w Gorzowie wyda więc wyrok oddalający powództwo (bo inaczej nie może). W razie apelacji – wyrok potwierdzi Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, a po kasacji – Sąd Najwyższy w Warszawie. Szkoda fatygi i kosztów.

Zasadę, że sprawa o nieruchomość w Polsce może się toczyć tylko przed sądem w Polsce, podważa głośny proces o mienie żydowskie przed sądem amerykańskim. Istotnie, prawo amerykańskie jest w tym względzie imperialnym dziwolągiem. Było tam jednak jakieś iunctim (związek) między majątkiem żydowskim w Polsce a spadkobiercą Amerykaninem. W tym przypadku adwokat Witold Daniłowicz, który reprezentuje Państwo Polskie przed sądem w USA, uspokaja. – Wszczęcie przez Preussische Treuhand procesu w USA uważam za bardzo mało prawdopodobne. Musieliby to być obywatele amerykańscy, którzy by dowodzili, że ponieśli szkodę jako tacy – mówi.

Teraz o niemieckich wpisach w księgach wieczystych. Kiedy Państwo Polskie przejmowało Ziemie, jak to trochę na wyrost mówiono, Odzyskane, przejmowano też niemieckie księgi wieczyste. Potem je zamykano, otwierając już nowe pod polskimi nazwami i odtwarzając mechanicznie dawny zapis spraw. Do tych ksiąg – wedle dekretów wywłaszczeniowych – powinien się wpisać polski Skarb Państwa. Nie wszędzie tak było. Czasem właściciele niemieccy, którzy wyjechali później, zdążyli jeszcze nieruchomość sprzedać Polakom, czasem w polskim bałaganie (jak to jest w przypadku sprawy przed sądem w Prudniku) niemieckie wpisy pozostały.

Ale to też nie tworzy dla Polaków wielkiego zagrożenia, o ile nie doszło tymczasem do innych, dalszych transakcji. Wpis do księgi wieczystej, jak to się mówi w żargonie prawniczym, ma charakter deklaratywny, a nie konstytutywny, to znaczy nie tworzy stanu prawnego. Taki sam kłopot, jak dawny właściciel niemiecki, miałby dawny właściciel polski, który – dajmy na to – pojawiłby się z autentyczną księgą wieczystą swojej parceli na terenie dzisiejszego Pałacu Kultury w Warszawie. Ziemię w Warszawie wywłaszczono i stary wpis w księdze nic nie pomoże. Kropka. Ale to akurat Preussische Treuhand wie. Liczy na co innego. Pruskie Powiernictwo odwoła się od sądów polskich do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

Piszcie do Waszyngtonu, Moskwy i Londynu

Na skutek biegu naszej historii w Polsce myli się sprawę granic państwowych z własnością. Jak to! Przecież to jest Polska i co tu Niemcy mają do tego! – to typowa reakcja Polaka. Oczywiście, nikt nie kwestionuje granic między państwami. Jednak własność przecież można posiadać wszędzie, także za granicą, co dziś i w Polsce jest jasne. Rzecz w tym, że cała grupa prawników niemieckich związanych z Fundacją Kulturalną Wypędzonych (Kultur Stiftung der Vertrieben) dowodzi, że powojenna Polska miała co najwyżej prawo przejąć mienie pobitej Rzeszy Niemieckiej, a nie prywatny majątek obywateli. Stanowisko takie opiera się na prawie międzynarodowym, które zakazuje nowej władzy (nowemu państwu) zmiany stosunków w zakresie własności prywatnej. Tak zwana doktryna Hulla z 1938 r. głosi, że mienia nie można przejąć bez właściwego, proporcjonalnego i efektywnego odszkodowania.

Co więcej, doktryna niemiecka podkreślała zawsze prowizoryczny charakter umowy poczdamskiej (z 2 sierpnia 1945 r., gdzie trzy mocarstwa mówią o przesiedleniu ludności niemieckiej z Polski do Niemiec), zwracając uwagę, że Polsce powierzono jedynie zarząd (administration) tych ziem, a nie suwerenność nad nimi. Istotnie, zarząd pośrednio zakładałby utrzymanie niemieckich praw do nieruchomości. Pogląd taki Polacy muszą jednak uznać za prawniczy absurd. Pomija on bowiem w ogóle fakt, że przesiedleniu Niemców towarzyszyło masowe przesiedlenie Polaków, nakazane przez te same zwycięskie mocarstwa. Jeśli według prawa Niemcy mieli zachować domy, to gdzie mieli zamieszkać polscy przesiedleńcy? W parkach miejskich czy w lasach? Poza tym, jeśli doktryna niemiecka kwestionuje legalność przesiedleń, to należałoby jednak prawnikom przypomnieć, że autorami powojennego ładu w Europie były wspomniane trzy mocarstwa i kto z Niemców ma pretensje majątkowe, powinien je kierować przede wszystkim do Waszyngtonu, Moskwy i Londynu.

Protokół pierwszy

Ciekawe, że z roszczeniami występują nie tyle ci, których bezpośrednio dotknęły tragedie wojny, ile drugie albo trzecie bardziej zapalczywe pokolenie. Ono nie rozumie już kontekstu wojny, rzezi i zbrodni, ponadto upływ czasu sprawia, że dzisiejsze standardy prawne przenosi się mechanicznie na tamte powojenne czasy. Powiernictwo nadzieje swoje związało z przystąpieniem Polski do Unii, że teraz w odróżnieniu od „gorszego, polskiego” prawa, które Niemców krzywdzi, przyjdzie jakieś „europejskie” prawo, które własność poniemiecką ochroni.

Dzisiejszy standard jest oczywisty: wyznacza go art. 1 Protokołu Pierwszego Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Własność – o czym może już zapomnieliśmy przez lata komunizmu – jest podstawą społecznego ładu. „Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego”. W skargach Powiernictwa – odwołujących się od przegranych spraw w Polsce – można by więc dowodzić, że polskie wyroki naruszają właśnie art. 1 Protokołu Pierwszego.

Rozumowanie to jest ułomne, gdyż zasadą Konwencji jest reguła, że skargi nie mogą dotyczyć zdarzeń, które zaistniały przed datą przystąpienia do niej danego państwa (w żargonie prawniczym – rationae temporis). Konwencja, na podstawie której Trybunał orzeka, weszła w życie 3 września 1953 r. Przekonał się o tym książę Liechtensteinu, który dochodził zwrotu cennego malowidła van Laera z jednego ze swych licznych zamków, skonfiskowanych wraz z jego ziemiami w dzisiejszych Czechach. Obraz wypożyczono do Kolonii i tam książę próbował go zająć. Trybunał strasburski potwierdził jednak brak rationae temporis: konfiskat z lat 1945–1946 nie ma co wnosić przed sąd.

Zresztą, sama Republika Federalna, od dawna stosująca „europejskie” prawo, nie zmieniła żadnych decyzji wywłaszczeniowych z lat 1945–1949 podjętych przez mocarstwa okupacyjne. Poszkodowani Niemcy żądali zwrotu własności, a ich Federalny Trybunał Konstytucyjny, gdzie zaskarżano niekorzystne decyzje sądów, stwierdzał, że ostateczny charakter tamtego wywłaszczenia jest zgodny z niemiecką konstytucją. – Państwo niemieckie nie ma obowiązku odniesienia się do takiej niesprawiedliwości z tamtego okresu – wyjaśnił mi wybitny niemiecki sędzia.

A kto zburzył miasta?

Przyjmijmy na chwilę, że istotnie wyzuci z własności Niemcy mogą słusznie dochodzić swoich krzywd. Są nawet poważne opinie (na przykład Blumenwitza) dowodzące, że konfiskata mienia narusza ius cogens, to jest prawo, które się stosuje zawsze i nigdy nie przedawnia. Akty prawne sprzeczne z ius cogens nigdy nie mogą kształtować nowego porządku prawnego, gdyż chodzi o czyny nie do pogodzenia z normami przyjętymi przez cywilizowane narody. No dobrze, ale dlaczego w krajach chrześcijańskich – a przecież tak Polska jak i Niemcy do takich się zaliczają – wartości materialne miałyby być cenione i rekompensowane wyżej niż życie i wolność?

Dlaczego rachunek za niemiecką kamienicę można położyć na stole sędziego, a rachunku za pomordowanych Polaków nie? Dlaczego mamy wyrównywać krzywdy akurat od maja 1945 r., a nie od 1 września 1939? Czyście Panowie z Preussiche Treuhand o tym nie pomyśleli? Jeśli Niemcy mieliby rzeczywiście składać masowo pozwy o zwrot nieruchomości w Polsce, sam wezwałbym przynajmniej kilka tysięcy poszkodowanych Polaków, by złożyli przed sądami niemieckimi – dla przykładu – roszczenia za krzywdy swoich pomordowanych, choćby tych setek tysięcy z rzezi w Warszawie. Czyż te czyny nie były sprzeczne z ius cogens? Ciekawe, na jakiej podstawie prawnej byłyby oddalane? Przedawnienia? Prawa wojennego? Układów pokojowych? Ciekawe też, jak można byłoby jedne rekompensować (za utracone majątki? ), a inne ignorować (za pomordowanych ludzi i zburzone miasta)?

Taką drogą dojdziemy do absurdu. Nie na darmo powstało określenie „kretynizm prawniczy”. Kamieniem probierczym wszelkich oświadczeń i akcji niemieckich (jak i polskich) musi być pytanie: ale w jakim celu podnosimy te zagadnienia? Czy w ten sposób budujemy dobrosąsiedzkie i harmonijne stosunki przez znoszoną właśnie granicę i tak wyobrażamy sobie Unię Europejską? – Jestem przekonany, że Powiernictwo różni się w opiniach i zamierzeniach z ogromną większością Niemców. Ogromna większość to ludzie, którzy nie wysuwają wobec Polski żadnych roszczeń – ocenia polski ambasador w Berlinie Andrzej Byrt. A jego odpowiednik w Polsce Reinhard Schweppe zapewnił nas: – Rząd federalny nie popierał w przeszłości działań Pruskiego Powiernictwa i nie będzie tego czynił także w przyszłości.

Po wojnie – inna sprawa

Ale żaden rząd nie może zabronić obywatelom takich działań, jakie uznają za stosowne, nie może układać się w sprawach ich własności (to własność prywatna, a nie rządowa), a już na pewno nie może zabronić im składania spraw do sądu. – Dlatego – jak tłumaczy jeden z wybitnych sędziów międzynarodowych – dobry prawnik spekulować może w każdym kierunku. Pewną sensacją w Strasburgu był na przykład wyrok ze stycznia 2004 r. w sprawie „Jahn i inni przeciw Niemcom”. Powodowie byli spadkobiercami właścicieli ziemi rolnej w byłej NRD. Dostali ją na mocy reformy rolnej w 1945 r. W 1992 r. rząd niemiecki, chcąc ostatecznie uregulować prawo własności na tych terenach, wydał ustawę, na mocy której obecni właściciele mogli utrzymać ich własność pod warunkiem, że prowadzili na niej działalność rolniczą. Akurat poszkodowani takiej działalności na rzeczonych ziemiach nie prowadzili, więc władze niemieckie uznały, że prawo własności do tej ziemi im nie przysługuje. Niemiecka ustawa z 1992 r. nie przewidywała żadnych odszkodowań dla byłych właścicieli. Trybunał uznał, że nawet transformacje ustrojowe nie uzasadniają tak głębokiej ingerencji w prawo własności obywateli, jaką jest wywłaszczenie bez odszkodowania i stwierdził, że Niemcy naruszyły cytowany wyżej art. 1 Protokołu Pierwszego, chociaż pośrednio sprawa ciągnie się od 1945 r.

Jak zwykle bowiem diabeł tkwi w szczegółach. Z samych polskich wywłaszczeń i reprywatyzacji wiemy doskonale, że mogą być wypadki, w których dekrety stosowano byle jak, niechlujnie, wbrew literze nawet owych dekretów. Wśród 110 tys. niemieckich prawników mogą powstać kancelarie specjalizujące się w polskim prawie i wytykać tu błędy. Ale, co ważniejsze: przesiedlenia powojenne z umowy poczdamskiej nie są bynajmniej jedynymi przypadkami wywłaszczenia Niemców. W latach 1960–1980, zwłaszcza na podstawie umów Brandt–Cyrankiewicz i Gierek–Schmidt, wyjechało z Polski do Niemiec ponad 100 tys. obywateli. Mieli tu jakiś majątek; jedni go sprzedawali, drudzy po prostu zostawiali. Mogło się zdarzać, że się go pozbywali w warunkach rażącej dyskryminacji cenowej albo że władze polskie odbierały mienie jako warunek zezwolenia na wyjazd.

Ocena prawna tych zdarzeń może być dziś bardzo surowa. Trudno w ogóle porównywać wywłaszczenia powojenne z latami pokoju. Mimo wielokrotnych zapowiedzi, Polska dalej nie rozwiązała problemu reprywatyzacji mienia własnych obywateli. To źle. Trzeba sobie uświadomić, że w Unii Europejskiej ustawa reprywatyzacyjna z pewnością nie będzie mogła dotyczyć samych Polaków, gdyż prawo w Europie zakazuje gorszego traktowania innych obywateli Wspólnoty.

Polskie władze mają więc wiele do zrobienia. Nie wszystko da się zaliczyć do reparacji wojennych i wyrównywania krzywd. Wracam jednak do Pruskiego Powiernictwa i tych Niemców, którzy byli wysiedleni nie przez Polskę, lecz w istocie przez mocarstwa okupacyjne, a dziś chcą zwrotu majątków. Jeśli chcecie mieszkać w Polsce – prosimy. Przyjeżdżajcie, kupujcie, osiedlajcie się – jak dobrzy sąsiedzi, lecz odszkodowań dochodźcie już tylko od własnego państwa. Poza omówionymi tu wyjątkami – nie widzimy powodu, by cokolwiek wam zwracać. Po prostu, nie jesteśmy w tej sprawie dłużni.

Marek Ostrowski
współpraca Agnieszka Zakrzewska

Sąd Okręgowy Stanów Zjednoczonych
Wschodni Okręg stanu Nowy Jork

Pozew Cywilny No. CV 99-3487

Biura Prawnicze [dla Skarżących]:
Mel Urbach (MU-5690)
One Exchange Place
Suite 1000
Jersey City, New Jersey 07302
Tel: 201-395-4709

i

Edward E. Klein (EK-8587)
275 Madison Ave.,
11th Floor
New York, New York 10016
Tel: 212-661-9400

Skarżący:

Theo Garb, Bella Youngewirth, Sam Lefkowitz, Peter Koppenheim, Judah Weller, Chana Lewkowicz, Samuel Goldin, Karl Diamond, Hala Sobol, Saul Klausner, Goldie Knobel
W imieniu własnym i wszystkich znajdujących się w podobnej sytuacji.

przeciw:

Pozwani:

Rzeczpospolita Polska, polskie Ministerstwo Skarbu Państwa, inni nieznani z nazwiska.

Oskarżenie

Skarżący wymienieni powyżej oraz wszyscy inni znajdujący się w podobnej sytuacji poprzez swoich niżej podpisanych pełnomocników wnoszą następującą skargę:

Zarys zarzutów

1. Jest to postępowanie na wniosek jedenastu indywidualnych powodów, złożony w imieniu własnym i innych znajdujących się w podobnej sytuacji, zgodnie z 28 U.S.C. [amerykańskim kodeksem - red.] §§ 1330 et. seq. oraz §§ 1602 et. seq. - Aktem o immunitecie suwerennych państw (Foreign Sovereign Immunities Act) oraz innymi federalnymi i stanowymi ustawowymi oraz zwyczajowymi prawami, przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, zwanej dalej "Polską", polskiemu Ministerstwu Skarbu Państwa, zwanemu dalej "Skarbem", oraz nieznanym z nazwy zagranicznym, rządowym i/lub prywatnym instytucjom i/lub osobom, zwanym dalej "innymi Pozwanymi", których tożsamość jest na razie nieznana, a którzy uczestniczyli w realizacji przedstawionego tutaj powszechnego planu.

2. Plan, realizowany przez ostatnie pięćdziesiąt cztery lata, obejmował siłowe, przymusowe "wypędzenie aż do wytępienia" Żydów z Polski, poprzez etniczne i rasowe czystki, poprzez używanie przemocy oraz groźby przemocy, w tym tortur i śmierci. Polska, Skarb i inni Pozwani dla celów komercyjnych wyzyskiwali, zarządzali, wynajmowali, remontowali, przetrzymywali i w końcu przejmowali nielegalnie tytuły własności dóbr, w tym nieruchomości, należących do Żydów usuniętych z Polski. Robili to pod pretekstem, że dobra te zostały porzucone. Wszyscy pozwani wyciągali i nadal wyciągają zyski z realizacji tego planu kosztem starzejących się i umierających osób ocalałych z Holocaustu.

3. Skarżący są ofiarami i ocalałymi z nazistowskiego Holocaustu (lub ich spadkobiercami). Jako grupie, odmówiono im praw do własności, zarządzania, kontroli, używania oraz przyjemności z posiadania nieruchomości i ruchomości od momentu pierwotnego pozbawienia ich tych dóbr w czasie Holocaustu. Po II wojnie światowej ludzie ocalali z Holocaustu byli mordowani, bici, gwałceni, terroryzowani, torturowani i zmuszani do zaprzestania prób odzyskania lub zarządzania swoją własnością. Było to spowodowane powszechnym planem etnicznych i rasowych czystek, prowadzonych w Polsce po Holocauście, w celu usunięcia z Polski 10-proc. mniejszości żydowskiej, która przeżyła Holocaust.

4. Koncepcja wyciągania zysków z rasowej i etnicznej eksterminacji była praktykowana przez reżim nazistowski przed i w trakcie II wojny światowej. Naziści z premedytacją, systematycznie łupili i plądrowali dobra będące własnością Żydów, bogacąc się i zapewniając niezbędne środki finansowe do popełnienia zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko ludzkości.

5. Niemcy wykorzystały antysemicki klimat w Polsce, umieszczając tam okryte najgorszą sławą obozy śmierci, w tym Oświęcim i Treblinkę. Żydowscy mężczyźni, kobiety i dzieci z całej Europy byli mordowani i torturowani na śmierć w tych i innych obozach koncentracyjnych w Polsce.

6. Kiedy naziści wycofali się z Polski, obywatele polscy, Skarb, rząd polski oraz inni Pozwani dążyli do wzbogacenia się kosztem nieszczęścia Żydów polskich poprzez powielenie nazistowskiego planu rasowej i etnicznej czystki i czerpanie zysków z zajmowania własności żydowskiej na cele komercyjne.

7. Aby zmusić Żydów do ucieczki z Polski oraz porzucenia swoich dóbr i praw własności, wprowadzony został w życie morderczy plan czystek rasowych i etnicznych, skierowany przeciwko powracającym Żydom, którzy przeżyli Holocaust. Gdy Żydzi powrócili do domów w Polsce, tysiącom z nich grożono, a następnie okrutnie bito i/lub mordowano w ich dotychczasowych domach, wsiach i miastach. Zakończyło się to masową ucieczką z Polski większości polskich Żydów. Szacuje się, że ponad 60 tys. Żydów uciekło z Polski od lipca do września 1946 roku wskutek pogromu kieleckiego i potwornej kampanii przemocy skierowanej przeciwko Żydom polskim. Wielu innych nie odważyło się powrócić do Polski. Porzuciło wszelką nadzieję na odzyskanie swoich dóbr i własności.

8. Pozwani w tej sprawie mogli odnosić i nadal odnoszą korzyści z realizacji planu czystek rasowych i etnicznych skierowanego przeciwko Żydom polskim. Przejęli oni w posiadanie zasadniczo wszystkie dobra trzech milionów Żydów polskich, w tym wartościowe nieruchomości, maszyny, przedmioty osobiste, meble, walutę, polisy ubezpieczeniowe, obligacje, akcje, złote monety, biżuterię, diamenty, przedmioty religijne i inne. W następnych latach i dziesięcioleciach Pozwani w sposób nielegalny zapewnili sobie prawo własności tych dóbr, zmieniając tytuł własności, wszystko przy milczącej zgodzie Polski i Skarbu.

9. W czasie wprowadzania w życie planu czystek rasowych i etnicznych Żydzi w Polsce cierpieli z powodu systematycznego gwałcenia praw człowieka, w tym m.in. bicia, gróźb przemocy, łupienia, tortur, gwałtów i morderstw.

10. Przed rokiem 1939 polscy Żydzi stanowili ponad 20 proc. światowej populacji Żydów. Od roku 1939 do roku 1948 trzymilionowa populacja Żydów polskich prawie znikła. Nieliczni, którzy pozostali, ukrywali swoją żydowską tożsamość lub zmienili religię, aby uniknąć prześladowań. Chociaż to reżim nazistowski odpowiada za większość zniszczeń, które dotknęły Żydów w Polsce, to jednak zachowanie polskiego rządu i innych Pozwanych pozbawiło Powodów ich własności i praw do tej własności.

11. Żydzi powrócili po II wojnie światowej do setek miast w całej Polsce. Po pięciu latach nazistowskich prześladowań wracali do domu, bo jako polscy obywatele nie mieli dokąd pójść. W wielu miastach Żydów nie widziano od lat. Zamiast traktować ich jak uchodźców, Pozwani przeszkadzali im w powrocie do domu, stosując potworne akty przemocy i morderstwa. Pozwani powielili nazistowski plan "Juden Rein" na własnych obywatelach, oczyszczając swój kraj z Żydów. Dzięki temu Pozwani mogli zająć i czerpać zyski z żydowskich dóbr i własności.

12. Wyrzucenie Żydów z Polski i zajęcie ich dóbr i własności zostało dokonane przy współudziale polskiego rządu, w tym polskiej policji i armii. Poprzez sponsorowany przez państwo terroryzm Polacy inicjowali i uczestniczyli w atakach na powracających Żydów. W mniejszych miastach Żydzi byli linczowani i duszeni, rozstrzeliwani lub zakłuwani na śmierć. Publiczne wieszanie Żydów było opisywane w prasie, co przerażało tych, którzy zostali w Polsce, i tych, którzy zamierzali lub próbowali wrócić. W oparciu o informacje i przekonania pozywających te ataki były częścią planu mającego wymazać wszelkie ślady rasy żydowskiej z Polski po II wojnie światowej.

13. Pozwani kierowali się nie tylko nienawiścią, ale również chciwością. Po wypędzeniu Żydów z Polski Pozwani przejęli kontrolę nad majątkiem żydowskim, przejmując prawa własności i zarządzając nim dla zysku.

14. W momencie zakończenia II wojny światowej, ignorując prawne konsekwencje ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości i czystek rasowych, polski rząd i Pozwani pozwolili na kontynuację okrucieństw skierowanych przeciwko Żydom w Polsce przez kilka kolejnych lat, do momentu, gdy Żydzi poddali się z powodu wyczerpania, zostawiając za sobą Polskę i swój majątek.

15. Zamiast doglądać i gospodarować majątkiem z korzyścią dla pozostałych przy życiu Żydów i ich spadkobierców, Pozwani, posługując się mordem, zastraszaniem i przemocą, starali się pozbawić ofiary Holocaustu ich własności i majątków. Rozpowszechniła się praktyka dopuszczania się gróźb, przemocy, tortur, gwałtów i mordów, która pociągnęła za sobą przymusowe wysiedlenia i niemalże całkowitą eksterminację ludności żydowskiej w Polsce.

16. Bezustannie, od czasów Holocaustu, Polska, Skarb i inni Pozwani zaangażowani byli w oszukańcze działania, mające zapobiec, opóźnić, udaremnić i zablokować dążenia członków grupy właścicieli do ujawnienia prawdy o swym stanie posiadania i prawach do dysponowania i korzystania z majątku pozostałego w Polsce, będącego ich własnością. Oszustwo, jakiego dopuścili się Pozwani, miało zapobiec upominaniu się przez członków grupy właścicieli o zwrot majątków i dokładnemu określeniu przez nich całkowitej liczby i wartości nieruchomości i innych aktywów bezprawnie im odebranych.

17. W odpowiedzi na roszczenia zgłaszane przez członków grupy Pozwani stosowali standardowe formuły, takie jak: "Majątek został porzucony dobrowolnie; własność została skonfiskowana legalnie; własność została zniszczona; nie można było odnaleźć dokumentów; własność była zadłużona na ogromne sumy z zaległych podatków"; lub upominającym się kazano wracać do Polski, by uzasadnić roszczenia. W tym czasie Pozwani dokonywali operacji handlowych i czerpali znaczne zyski z majątków ofiar Holocaustu.

18. W rezultacie działalności Pozwanych przez okres pięćdziesięciu czterech lat Pozwani w sposób ciągły zarządzali, użytkowali i czerpali zyski z uzyskanych nielegalną drogą majątków, należących do członków klasy właścicieli, do których to majątków Pozwani nie mieli żadnej prawnej podstawy ich posiadania, kontrolowania, użytkowania, przetrzymywania i czerpania z nich korzyści.

19. Polska, Skarb i inni Pozwani zapoczątkowali i kontynuowali proces bezprawnego użytkowania, wynajmowania, sprzedawania i/lub zezwalania na sprzedaż lub przekazywania aktywów i posiadłości należących do członków grupy właścicieli, uniemożliwiając w dalszym ciągu ocalałym po wojnie starzejącym się Żydom i ich spadkobiercom odzyskanie swojej własności. Polska wystawia obecnie na sprzedaż w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach majątki ofiar Holocaustu, zarówno nieruchomości przenaczone na cele mieszkalne, jak i handlowe, prawnie należące do członków grupy właścicieli.

20. Składający pozew chcą powstrzymać Polskę, Skarb i innych Pozwanych przed dalszą wyprzedażą, trwonieniem, dysponowaniem lub zezwalaniem na wyprzedaż, dysponowanie lub przekazywanie majątków należących do członków grupy właścicieli.

21. Składający pozew dążą również (I) do rozliczenia i zwrotu przez Polskę, Skarb i innych Pozwanych aktywów i majątków bezprawnie zawłaszczonych, przetrzymywanych lub sprzedawanych z naruszeniem praw i pełnomocnictw członków klasy właścicieli, (II) do rozliczenia i zwrotu zysku czerpanego z tych aktywów i (III) do wypłacenia odszkodowania i poniesienia kosztów karnych, zniechęcających do podobnych działań w przyszłości.

Zakres kompetencji sądu i miejsce rozprawy

22. Niniejszy Sąd posiada zakres kompetencji stosowny do 28 U.S.C. §§ 1330 (amerykański kodeks), ponieważ sprawa ta wytoczona jest obcemu państwu; 28 U.S.C. §§ 1331, ponieważ sprawa ta dotyczy Konstytucji, praw i/lub traktatów Stanów Zjednoczonych; 28 U.S.C. §§ 1332, ponieważ sprawa ta dotyczy obywateli Stanów Zjednoczonych - powodów i obywateli lub podmiotów państw obcych - oskarżonych, a suma będąca przedmiotem sporu przekracza 75 tys. dolarów, nie wliczając odsetek i innych kosztów; 28 U.S.C. §§ 1350, ponieważ sprawa ta dotyczy czynów popełnionych przez obcokrajowców i łamiących prawo narodów lub traktat zawarty przez Stany Zjednoczone; 28 U.S.C. §§ 1367 - dodatkowych kompetencji niniejszego Sądu; 28 U.S.C. §§ 1605(a) jako wyjątek od zasady nietykalności zawartej w Akcie o immunitecie suwerennych państw. Miejsce rozprawy w niniejszym Sądzie jest stosowne do 28 U.S.C. §§ 1391.

Strony

Skarżący:

23. Theo Garb ("Theo"), urodzony w Manchesterze w Anglii. Jest obywatelem Stanów Zjednoczonych i mieszka na Long Island w Nowym Jorku. Jego nieżyjąca już matka Ruchla Rosenstrauch-Garbarz ("Ruchla") urodziła się w Warszawie, gdzie mieszkała do 1924 roku. Potem wyjechała do Belgii, a następnie do Dublina, gdzie jej mąż objął stanowisko kantora w głównej synagodze. W Polsce Ruchla wraz z rodzeństwem, które pozostało w kraju, była współwłaścicielką dużej kamienicy na warszawskiej Pradze. Budynek mieścił się przy ulicy Targowej w Warszawie. (...) Będąc w Dublinie, Ruchla otrzymywała regularny dochód pochodzący z jej udziału w budynku na Targowej. Pieniądze przychodziły z Polski za pośrednictwem banku w Anglii. Przed wojną jej rodzina z Warszawy była bogata. Wraz z wybuchem wojny pieniądze przestały napływać. Budynek cudem nie został zniszczony. Niektórzy z krewnych będących współwłaścicielami kamienicy zmarli bądź zginęli w czasie wojny.

24. Po wojnie matka i ojciec Theo udali się do Belgii, by dowiedzieć się czegoś o swej rodzinie. Ruchla odkryła, że w 1942 roku większość członków jej rodziny została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Treblince i wymordowana przez nazistów. Rodziców Theo ostrzeżono, by nie jechali do Polski ze względu na represje w stosunku do powracających Żydów. Ruchla posłuchała rady i wróciła do Dublina. Powiedziała swojemu synowi Theo, by zapamiętał adres i nr hipoteki 174C - odnośnik do tytułu własności w Polsce. Powiedziała mu, że pewnego dnia wszystko się unormuje i wtedy powinien wrócić i domagać się zwrotu kamienicy na Targowej.

25. Ruchla zmarła 17 lat temu. Od tego czasu jej słowa nie dawały Theo spokoju. Próbował odzyskać budynek, lecz bezskutecznie. Wszystkie starania spełzały na niczym. W końcu pojechał do Polski, gdzie udało mu się uzyskać dostęp do archiwum. Niestety, archiwista zgodził się pokazać mu jedynie starsze rejestry i nie pozwolił skopiować nowszych dokumentów, które wskazałyby obecnych właścicieli budynku należącego niegdyś do jego rodziny. Theo zaprotestował przeciw ciągłemu ukrywaniu dokumentów, lecz bez rezultatu. Nie zna polskiego, ale na niektórych dokumentach rozpoznał nazwisko matki.

26. W czasie pobytu w Polsce Theo odwiedził kamienicę na Targowej i stwierdził, że wszystkie mieszkania wyglądały na wynajęte. Na parterze mieściły się sklepy. Ani Theo, ani członkowie jego rodziny nigdy nie otrzymali żadnego odszkodowania za bezprawne przejęcie własności jego rodziny.

27. Bella Jungewirth (z domu Neustadt) ("Bella") jest obywatelką Stanów Zjednoczonych zamieszkałą w Nowym Jorku. Urodziła się 17 marca 1920 roku w Polsce. Jej ojciec był kantorem w krakowskiej synagodze mieszczącej się przy ulicy rabina Maizelsa. Miała czterech braci i dwie siostry. W 1939 roku Niemcy napadły na Polskę. Wojska szybko dotarły do Krakowa. Bella była zmuszona do niewolniczej pracy przez nazistów i noszenia żółtej gwiazdy Dawida na ubraniu. W 1942 roku naziści przeszli przez getto w Krakowie, gdzie mieszkała Bella, krzycząc "Juden Raus" ("Żydzi, wynocha"). Młodzież polska pomagała nazistom zidentyfikować domy żydowskie. Gdy naziści dotarli do domu Belli przy ulicy Szerokiej 13, wszyscy zostali wyrzuceni. (...)

44. Wraz z nasileniem się pod koniec lat 30. antysemityzmu w Polsce (i innych krajach) w Warszawie zaczęto napadać i bić Żydów. Samuel opuścił Warszawę jesienią 1937 roku, by studiować chemię inżynieryjną na uniwersytecie w Strasburgu. Jesienią 1938 roku przeniósł się do Paryża na Sorbonę. W czerwcu 1940 uciekł z Paryża na rowerze na dwa dni przed wkroczeniem nazistów. Ostatecznie we wrześniu 1941 wyruszył do Stanów Zjednoczonych przez Hiszpanię i Portugalię. Jego rodzice pozostali w Warszawie. Zginęli później w obozie w Oświęcimiu.

45. Po wojnie Samuel dowiedział się od innych Żydów, że naziści zaraz po wkroczeniu do Warszawy przejęli fabrykę jego ojca.

46. Samuel umieścił ogłoszenie w kilku polskich gazetach, informujące, że przeżył wojnę. Był zbyt przerażony antysemityzmem, by osobiście pojechać do Polski. Próbował odzyskać własność ojca, ale bezskutecznie. Według najnowszych dokumentów, do jakich udało mu się dotrzeć (były to dokumenty z 1996 roku), Skarb jest właścicielem fabryki i zarządza nią do dziś.

47. Karl Diamond ("Karl") jest obywatelem Stanów Zjednoczonych zamieszkałym w Memphis w stanie Tennessee. Urodził się i wychował w Tarnowie, około 40 mil na wschód od Krakowa. Przed wojną Karl miał cztery siostry i brata. Jego rodzina miała zakład produkujący marynaty i sklep. Znana była z działalności charytatywnej dla najbiedniejszych. Miała także las, w którym co roku prowadzono wycinkę drzew. Jego najstarsza siostra była księgową, druga siostra studiowała w Wiedniu, trzecia - matematykę na Uniwersytecie Warszawskim, czwarta - pomagała prowadzić sklep w Tarnowie. Karl był studentem w Raush Business College. Jego młodszy brat studiował Talmud.

48. Właścicielem lasu był ojciec i wuj Karla. Las w Stępinie koło Frystaka (powiat Strzyżów) miał powierzchnię około 240 akrów. 12 czerwca 1942 roku rodzina Karla została wraz z innymi Żydami mieszkającymi w Tarnowie eksmitowana przez nazistów pod pretekstem "przesiedlenia". Większość trafiła do obozu koncentracyjnego w Bełżcu, gdzie zamordowano ponad 12 tys. Żydów z Tarnowa. Kolejne 3 tys. Żydów zamordowano na cmentarzu w Tarnowie. W końcu dokonano także egzekucji pozostałych.

49. Karla wysłano do obozu pracy w Płaszowie. W 1945 roku uwolnili go Rosjanie.

50. Po uwolnieniu Karl odkrył, że wśród Polaków szerzy się antysemityzm, a wielu jest zawiedzionych, że jacyś Żydzi przeżyli Holocaust.

51. Przez ostatnie kilkadziesiąt lat Karl wynajmował prawników w Polsce i w Izraelu, by odzyskać majątek i własność rodziny. Dowiedział się, że nieruchomość jego ojca została przejęta przez Skarb po wojnie, ale nie udało mu się jej przejąć. Oskarżeni uniemożliwili mu odzyskanie rodzinnej własności.

52. Hala Sobol ("Hala") jest obywatelką Stanów Zjednoczonych zamieszkałą w Ohio. Urodziła się w Polsce w 1924 roku. Była jedną z dwu córek Nachmana i Sabiny Lieblich z domu Selinger. Hala wychowała się w Krakowie. Jej ojciec zajmował się obróbką diamentów. Dobrze zarabiał i często podróżował w interesach.

53. Podczas wojny większość członków rodziny Hali została wywieziona do Oświęcimia. Tam zostali wymordowani przez nazistów i ich kolaborantów. Motel Horn, jej wuj, był w tym transporcie. Miał duży budynek przy dwóch głównych ulicach w centrum Krakowa. (...)

54. Według niedawno ujawnionych dokumentów z polskich archiwów wynika, że ta własność została rodzinie skonfiskowana i podzielona po wojnie. Jeden z banków dostał zgodę na zarejestrowanie się jako właściciel części majątku, którą Hala i jej rodzina powinna otrzymać w spadku. Budynek mieścił się między ulicami Bożego Ciała 23 i Krakowską 26. Jej wuj Motel Horn był także właścicielem willi w Rabce przy ulicy Poniatowskiego 185. Ostatnio ujawnione dokumenty archiwalne potwierdzają, że Motel Horn nabył tę własność w 1930 roku. Dziadkowie Hali posiadali dwa domy w Chrzanowie przy ulicy Malarinik 3. Według ostatnich informacji budynek został rozebrany przez Skarb.

55. Ciotka i wuj Hali, którzy byli właścicielami kilku z rodzinnych posiadłości, zmarli bezpotomnie. Wszyscy ich krewni zostali zamordowani w czasie wojny. Wojnę przeżyły tylko Hala i jej siostra. Siostra Hali zmarła przed trzema laty. Miała córkę, która mieszka w Londynie.

56. Hala została uwolniona z obozu koncentracyjnego w Bergen-Belsen przez wojsko brytyjskie. Po pięciu latach spędzonych pod niemiecką okupacją była w złym stanie psychicznym i fizycznym. Chciała powrócić do Polski, by odzyskać własność rodziny, ale została ostrzeżona o nasilającej się fali antysemityzmu w stosunku do powracających Żydów. Hala i jej rodzina nie otrzymali żadnego odszkodowania za zagarniętą przez oskarżonych własność.

57. Saul Klausner ("Saul") urodził się na Brooklynie w 1930 roku i jest obywatelem Stanów Zjednoczonych. Jego ojciec Aaron Klausner urodził się w Krynicy w Polsce w 1900 roku. Jego matka urodziła się w Rumunii w 1902 roku.

58. Dziadek Saula Jacob Moses Klausner miał udziały w dwunastu posiadłościach w Krynicy, m.in. w hotelu Paradise, hotelu Nowy Jork i hotelu Ringowka. W 1939 roku, po inwazji nazistów, Aaron Klausner przesyłał z Nowego Jorku za pośrednictwem Western Union pieniądze, by opłacić rodzicom ucieczkę. Ani oni, ani inni członkowie rodziny nigdy więcej nie dali znaku życia. Po wojnie świadkowie powiedzieli Aaronowi Klausnerowi, że jego rodzice zostali zamordowani przed domem przez miejscowych Polaków.

59. W 1960 roku Aaron Klausner wniósł do Foreign Claims Settlement Commission (Komisji Rozpatrywania Wniosków Zagranicznych) w Waszyngtonie, na mocy polsko-amerykańskiego porozumienia, o 250 tys. dolarów. Przyznano mu 26 tys. 211,77 dolarów i 7 tys. 142,71 w udziałach, ale w sumie za dwanaście posiadłości jego rodziny w Polsce otrzymał zaledwie kilka tysięcy dolarów. Aaron Klausner zmarł w 1977 roku.

60. Od śmierci ojca Saul dalej próbował odzyskać majątek rodziny. Chciał pojechać do Polski, ale ostrzeżono go przed niebezpieczeństwami, jakie mogą go spotkać jako Żyda starającego się o zwrot majątku. Powiedziano mu, że po Żydach, którzy w podobnym celu udali się do Polski, zaginął wszelki słuch. Chciał pojechać później, ale ostrzeżono go, że polski rząd nie udostępni mu rejestrów. Niedawno Saul otrzymał część rejestrów dotyczących majątku rodziny. Wynika z nich, że majątek został zagarnięty bezprawnie. Saul ocenia jego wartość na ok. 13 mln dolarów.

61. Goldie Knobel ("Goldie") urodziła się 9 lipca 1942 roku w Dukli. Jest obywatelką Stanów Zjednoczonych zamieszkałą w Brooklynie w Nowym Jorku. Jej matka Yochwet Knobel (z domu Feit) była właścicielką i dyrektorką dużego międzynarodowego hotelu dla rekonwalescentów w Iwoniczu razem z bratem Nochumem Feitem. Jej ojciec był odznaczonym weteranem Wojska Polskiego.

62. W 1939 roku naziści zaatakowali Polskę. Wkrótce pojawili się w domu Knoblów. Dali im 15 minut na opuszczenie domu. Jeśli nie - zginą. Rodzice Goldie wyładowali wózek dziecięcy, czym tylko mogli, i uciekli. Ukrywali się przez pięć lat. Żyli w nieludzkich warunkach, by nie dać się złapać.

63. Po wojnie Knoblowie wyszli z ukrycia. Zostali skierowani do Szczecina. Tam ich zarejestrowano. Później wysłano ich do w Berlina do obozu dla wysiedlonych. Stamtąd w 1951 roku wyjechali do Stanów Zjednoczonych.

64. Nochum Feit także powrócił do Szczecina razem z rodziną Knoblów, z którą wcześniej się ukrywał. Pewnego dnia w 1946 roku wyszedł do urzędu państwowego i nigdy nie powrócił. Jego siostra Yochwet Knobel zaniepokoiła się i zorganizowała poszukiwania. Po paru godzinach znaleziono go martwego. Po pięciu latach ukrywania się przed nazistami został zastrzelony przez miejscowych Polaków. Pochowano go w Szczecinie.

65. Przed tym morderstwem Knoblowie otrzymywali pogróżki. Mówiono im, że jeśli spróbują pozostać w Polsce, wszyscy zginą. Po brutalnym zabójstwie Nochuma poczuli się zmuszeni do opuszczenia Polski.

66. Rodzice Goldie przez resztę życia mieszkali w Nowym Jorku na Brooklynie. Jej ojciec zmarł w latach 80., a matka w 90. Żyli z bliznami - fizycznymi i emocjonalnymi - pozostawionymi im przez tortury, przemoc i groźby, których doświadczyli w Polsce. Do końca życia rodziców Goldie przerażała myśl o powrocie do Polski.

67. Goldie poszukuje obecnie akt policyjnych dotyczących zabójstwa jej wuja. Stara się także o zwrot nieruchomości, które należały przed wojną do jej rodziny.

Pozwani:

106. Do niedawna przedstawiciele grupy właścicieli zgłaszali, że nie mieli możliwości dotarcia do odpowiednich dokumentów, dzięki którym można by uzasadnić roszczenia do własności w Polsce. Polscy urzędnicy powiedzieli ocalałym Żydom oraz ich spadkobiercom, że nie można im udostępnić odpowiednich dokumentów.

107. Z powodu pogróżek, aktów przemocy i bezowocności swych starań ludzie ci przerażeni są perspektywą powrotu do Polski w celu ubiegania się o zwrot swojej własności.

Wiedza Polski, Skarbu i innych nie wymienionych z nazwiska Pozwanych:

108. Przez cały okres opisywanych tu wydarzeń polscy ministrowie, oficerowie i dyrektorzy, Skarb oraz inni Oskarżeni wiedzieli lub zdawali sobie sprawę z tego, że wiedzieć powinni, iż ich działania były częścią planu "czystek etnicznych i rasowych", które (I) przyczyniły się do pozbawienia ofiar Holocaustu oraz ich spadkobierców majątku i własności i (II) zapewniły Polsce, Skarbowi oraz innym Oskarżonym olbrzymi dochód z grabieży rozpoczętych przez nazistów, a kontynuowanych przez Polaków. Pogróżki, pobicia, gwałty i morderstwa wymierzone przeciw polskim Żydom były elementem popieranej przez rząd fali czystek etnicznych mających na celu usunięcie z Polski Żydów.

109. Od 1945 r. wszyscy Pozwani bardzo dobrze zdawali sobie sprawę z okoliczności, w jakich konfiskowali własność i majątek Żydów. Mimo to nie zaprzestali tego masowego procederu. Przebiegał on w atmosferze, którą Pozwani sami wytworzyli i która prowadziła do nieprzerwanej grabieży majątku żydowskiego. Nikt nawet nie nie pomyślał, by zapewnić bezpieczeństwo żydowskim obywatelom.

110. Oficerowie, dyrektorzy oraz urzędnicy Pozwanych nie próbowali nawet ustalić, którzy z właścicieli przeżyli wojnę. Nie trudzili się również ustaleniem miejsca pobytu spadkobierców majątków. Stosunek Pozwanych do zagrabionego mienia był więcej niż niedbały; było to pogwałcenie prawa polskiego i międzynarodowego.

Pierwsza podstawa powództwa
(Pogwałcenie prawa międzynarodowego przez Pozwanych)

111. Skarżący podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 110.

112. Polska, polski Skarb Państwa oraz pozostali Pozwani pogwałcili międzynarodowe prawo zwyczajowe, na którego mocy działa niniejszy trybunał stosujący federalne prawo zwyczajowe oraz prawo narodów na podstawie m.in. takich aktów prawnych, jak: Ustawy Norymberskie, Konwencja Haska z 1907 r., Polski Traktat o Mniejszościach z 1919 r. oraz Konwencja Genewska z 1929 r.

113. Pozwani naruszyli przywołane powyżej międzynarodowe prawo zwyczajowe poprzez: tworzenie, uczestniczenie w oraz/lub niezapobieganie czystkom rasowym i etnicznym popełnianym na Żydach powracających do swych domów w Polsce po Holocauście; obracanie majątkiem, zarządzanie i czerpanie zysków z majątku zagrabionego Powodom oraz innym członkom grupy; zaniedbanie, ukrywanie i odmowę zwrotu niniejszego majątku wraz z uzyskanymi pożytkami, które znalazły się w posiadaniu Pozwanych w wyniku barbarzyńskich zbrodni popełnionych na etnicznej i rasowej mniejszości, co stanowiło część spisku, który trwa już od 54 lat.

Druga podstawa powództwa
(Współudział i współsprawstwo Pozwanych w łamaniu prawa międzynarodowego )

114. Powodowie podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 113.

115. Polska, polski skarb państwa oraz pozostali Pozwani pomagali i współuczestniczyli w realizacji planu mającego na celu czystkę etniczną i rasową Żydów powracających do swych domów w Polsce po Holocauście. Wyżej wymienieni Pozwani dokonali grabieży i przywłaszczenia, co stanowi naruszenie międzynarodowego prawa zwyczajowego, na mocy którego działa niniejszy sąd stosujący federalne prawo powszechne oraz prawo narodów na podstawie m.in. takich aktów prawnych, jak: Ustawy Norymberskie, Konwencja Haska z 1907 roku, Polski Traktat o Mniejszościach z 1919 roku oraz Konwencja Genewska z 1929 roku.

116. Wyżej wymienieni Pozwani pomagali i współuczestniczyli w łamaniu wspomnianego wyżej międzynarodowego prawa zwyczajowego poprzez darowanie winy sprawcom okrucieństw popełnianych na Żydach starających się wrócić do swych domów w Polsce po Holocauście oraz poprzez świadome przejmowanie, zarządzanie, czerpanie korzyści i obracanie majątkiem Powodów oraz innych osób zainteresowanych w ramach wspomnianego spisku, który trwa już 54 lata.

Trzecia podstawa powództwa
(Przywłaszczenie mienia)

117. Powodowie podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 116.

118. Polska, polski skarb państwa oraz pozostali Pozwani niesłusznie przywłaszczyli sobie, eksploatowali, zarządzali oraz rozporządzali majątkiem Powodów dla własnej korzyści.

Czwarta podstawa powództwa
(Bezpodstawne wzbogacenie)

119. Powodowie podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 116.

120. Polska, polski skarb państwa oraz pozostali Pozwani bezpodstawnie wzbogacili się podczas ostatnich 54 lat poprzez: świadome przejmowanie, zarządzanie, czerpanie zysków, obracanie majątkiem oraz bezpodstawne przywłaszczenie lub odmowę zwrotu majątku Powodów oraz innych osób zainteresowanych; zachowanie pożytków uzyskanych z majątku Powodów, który został przywłaszczony przez Pozwanych wskutek planu przemocy, zbrodni oraz unicestwienia, które się tu zarzuca.

Piąta podstawa powództwa
(Restytucja i zwrot przywłaszczonego mienia )

121. Skarżący podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 116.

122. Polska, polski skarb państwa oraz pozostali Pozwani zaniedbali oraz odmówili zwrotu majątku wraz z uzyskanymi pożytkami, które zostały zagrabione Powodom oraz innym osobom zainteresowanym oraz niesłusznie przywłaszczone przez Pozwanych w ramach kontynuowanego planu przemocy, zbrodni oraz unicestwienia, o którym się niniejszym świadczy i dowodzi. Pozwani odmówili zwrotu wspomnianego majątku wraz z uzyskanymi pożytkami, działając na własną korzyść, i powinni zwrócić wspomniany majątek oraz uzyskane pożytki Powodom oraz innym osobom zainteresowanym.

Szósta podstawa powództwa
(Naruszenie obowiązku powierniczego)

123. Powodowie podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 122.

124. Polska, polski skarb państwa oraz pozostali Pozwani naruszyli swoje obowiązki wobec Powodów oraz innych osób zainteresowanych, ofiar Holocaustu, które były prześladowane także w czasie prób powrotu. Pozwani próbowali też odwieść Skarżących od zamiaru powrotu do swych domów - nie zachowali majątków Powodów i nie oddali ich wyżej wymienionym po zakończeniu Holocaustu.

125. Wyżej wymienione czyny oraz postawa Pozwanych stanowiły naruszenie obowiązków powierniczych wobec Powodów oraz innych osób zainteresowanych. Postawa i działania Pozwanych są dowodem braku skrupułów oraz niesłuszności ich postępowania, jak również świadczą o lekkomyślnej i świadomej obojętności w stosunku do praw Powodów oraz innych osób zainteresowanych. Pozwani całkowicie zlekceważyli konsekwencje takiego działania oraz szkody, które Skarżący oraz inne osoby zainteresowane mogły ponieść w wyniku opisanych czynów i postawy Pozwanych. Z uwagi na powyższe Skarżący oraz inne osoby zainteresowane są uprawnieni do otrzymania odszkodowania za poniesione straty majątkowe oraz moralne.

Siódma podstawa powództwa
(Domniemane powiernictwo )

126. Powodowie podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 125.

127. W związku z powyższym zarówno strona skarżąca, jak i inne osoby będące w takiej sytuacji mają prawo domagać się, by Pozwani zostali uznani za domniemanych powierników wszystkich zagarniętych Powodom, a posiadanych przez Pozwanych, aktywów i nieruchomości oraz uzyskanych z nich dochodów i zysków. Pozwani powinni przekazać Skarżącym i innym osobom będącym w takiej sytuacji wyżej wymienione aktywa, nieruchomości, dochody i korzyści finansowe z nich uzyskane.

Ósma podstawa powództwa
(Wyliczenie)

128. Powodowie podtrzymują zarzuty zawarte w punktach od 1 do 127.

129. Polska, Skarb oraz inni Pozwani nieuczciwie zataili przed Skarżącymi i innymi osobami w takiej sytuacji aktywa i nieruchomości, które eksploatowali albo przywłaszczyli sobie, oraz korzyści, które uzyskali, którymi obracali przez ostatnie 54 lata, a które uzyskali, realizując plan przemocy, morderstw i Zagłady tu zarzucane.

130. Pozwani konsekwentnie odmawiali informowania i przeinaczali informacje dotyczące statusu prawnego i rozporządzania aktywami i nieruchomościami oraz korzyściami z nich uzyskanymi i nie przedstawiali bądź odmawiali przedstawiania wyjaśnień, do których strona skarżąca i inne osoby w tej sytuacji są uprawnione.

131. Opisane tutaj działania podejmowane przez Pozwanych to czyny popełnione poza terytorium Stanów Zjednoczonych, związane z działalnością komercyjną Polski, polskiego Skarbu i innych Pozwanych. Czynności te jednak przyniosły szkodę stronie skarżącej i innym osobom w tej samej sytuacji w Stanach Zjednoczonych.

132. Transakcje zawierane przez pozwanych były czynnościami, w jakie zazwyczaj zaangażowane są osoby prywatne i inne. Dodatkowo pozwani czerpali duże korzyści z transakcji nieruchomościami o całkowicie komercyjnym charakterze.

133. Niezgodne z prawem działania pozwanych wywarły bezpośredni efekt w Stanach Zjednoczonych, ponieważ wskutek transakcji handlowych i sprzedaży majątku zagarniętego stronie skarżącej i innym osobom w tej samej sytuacji, przeprowadzanych przez Pozwanych, tysiącom obywateli Stanów Zjednoczonych odebrano na okres ponad 50 lat prawo własności i kontroli nad ich aktywami i nieruchomościami, które to prawo im się słusznie należy. Stronie skarżącej i innym osobom w tej samej sytuacji odmawiano finansowych korzyści i zysków, które normalnie uzyskiwaliby, rozporządzając swoim mieniem.

134. Ponadto, według posiadanych informacji i przekonań, wszystkie aktywa Pozwanych w Stanach Zjednoczonych zwiększały swoją wartość o korzyści uzyskane w drodze niezgodnych z prawem czynności, w które angażowali się Pozwani, jak zostało to opisane powyżej.

135. Przez ponad 50 lat Polska, Skarb oraz inni pozwani nieuczciwie ukrywali naturę i stopień swojego zaangażowania w czynności dotyczące zagarniętych aktywów i nieruchomości. Do chwili ujawnienia dokumentów z polskich archiwów Skarżący oraz inne osoby w tej samej sytuacji nie byli świadomi stopnia oszukańczych działań i postępowania Polski, Skarbu i innych Pozwanych, a w związku z tym prawa do zadośćuczynienia ze strony Polski, Skarbu oraz innych Pozwanych. W rezultacie Skarżący i inne osoby w tej samej sytuacji mają prawo ubiegać się o sprawiedliwie obliczone korzyści niezależnie od biegu przedawnienia.

W związku z tym Skarżący w imieniu własnym i innych osób w tej samej sytuacji zwracają się do sądu z prośbą o:

a) uznanie istnienia grupy złożonej z osób wnoszących powyższe powództwo grupowe;
b) stwierdzenie, że Polska, Skarb oraz inni Pozwani poprzez handel aktywami i nieruchomościami, zagarniętymi Skarżącym i innym osobom w tej sytuacji, rozporządzanie nimi oraz ich zatajanie, wiedząc, że mienie to uzyskane zostało w drodze systematycznych prześladowań i morderstw, naruszyli i/lub przyczynili się do naruszenia (I) prawa międzynarodowego i traktatów międzynarodowych (II) zwyczajowego prawa międzynarodowego stosowanego w niniejszym sądzie jako federalne prawo zwyczajowe oraz prawa narodów oraz (III) praw zwyczajowych i stanowionych Polski i Stanów Zjednoczonych;
c) zarządzenie kontroli finansowej (audytu) Polski, Skarbu oraz innych pozwanych, dotyczącej aktywów i nieruchomości Skarżących i innych osób w takiej sytuacji w Polsce od 1945 do dziś, oraz polecenie Pozwanym rozliczenia się wobec Skarżących i innych osób w tej samej sytuacji ze wszystkich tych aktywów i nieruchomości;
d) polecenie Polsce, Skarbowi i innym Pozwanym bezzwłocznego udostępnienia wszystkich dokumentów lub innych akt potrzebnych do dokładnego określenia wyżej wspomnianych aktywów, nieruchomości oraz dochodów i korzyści z nich uzyskanych;
e) stwierdzenie, że Polska, Skarb i inni Pozwani są domniemanymi powiernikami wszystkich aktywów, nieruchomości oraz dochodów i korzyści z nich uzyskanych, posiadanych i eksploatowanych przez Pozwanych - a należących do Skarżących i innych osób w takiej samej sytuacji - oraz nakazania wyżej wymienionym Pozwanym zwrotu wszystkich możliwych do ustalenia aktywów i nieruchomości zagarniętych Skarżącym, a także innym osobom w tej samej sytuacji;
f) zasądzenie na rzecz Skarżących i innych osób w tej samej sytuacji równowartości zagarniętych aktywów, nieruchomości oraz dochodów i korzyści z nich uzyskanych, posiadanych i uzyskiwanych przez Pozwanych;
g) zasądzenie na rzecz Skarżących oraz innych osób będących w tej samej sytuacji wyrównania szkód i stosownego zadośćuczynienia za straty wynikłe z opisanych wyżej czynów niedozwolonych, bezprawnego postępowania i działań Pozwanych;
h) nakazanie Pozwanym zwrotu wszelkich korzyści uzyskanych z handlu, rozporządzania i ukrywania wyżej wymienionych zagarniętych aktywów, nieruchomości oraz produktów i korzyści z nich uzyskanych, ze świadomością, że takie aktywa i nieruchomości oraz produkty i zyski zostały uzyskane przy naruszeniu prawa międzynarodowego;
i) zasądzenie od Pozwanych na rzecz Skarżących i innych osób pozostających w tej sytuacji kosztów i wydatków związanych z niniejszym powództwem, łącznie z opłatami, kosztami zatrudnienia ekspertów i godziwymi honorariami adwokatów oraz
j) zasądzenie na rzecz Skarżących wszystkich innych ulg, które sąd uzna za sprawiedliwe, słuszne i właściwe.

Nowy Jork, 18 Czerwiec, 1999

Mel Urbach, Edward E. Klein, Wolni Najmici, 1999-06-18

Oskarżenie wniesione do Sądu Okręgowego USA Wsch. Okręg stanu Nowy Jork
Mel Urbach, Edward E. Klein
podane za witryną "Wolni Najmici" http://www.najmici.org/national_libel_p.htm

PODSUMOWANIE

Z przyczyn omówionych powyzej, orzekamy, ze

(1) Sprawa „Altmann” wymaga od nas stosowania FSIA i przewidzianych w niej
wyjatków do roszczen wynikajacych z dzialania, które mialo miejsce przed
uchwaleniem FSIA w 1976 roku,
(2) powodowie nie wykazali istnienia przeslanek dla przewidzianego w 28 USC
§1605(a)(2) FSIA wyjatku, poniewaz (a) konfiskata przez panstwo mienia
w granicach tego panstwa nie jest czynnoscia „gospodarcza”, (b) pózniejsze
gospodarcze wykorzystanie wywlaszczonego mienia nie pozostaje „w
zwiazku z” wczesniejszym wywlaszczeniem w stopniu wystarczajacym do
spelnienia przeslanki dla zastosowania wyjatku dla „dzialalnosci
gospodarczej”, oraz (c) odrzucamy przeformulowanie tego, co w swej istocie
jest roszczeniem opartym na „wywlaszczeniu” tak, aby stalo sie roszczeniem
w ramach wyjatku dla „dzialalnosci gospodarczej”, oraz
(3) powodowie nie wykazali istnienia przeslanek dla przewidzianego w 28 USC
§1605(a)(3) FSIA wyjatku, poniewaz (a) powodowie chca odzyskac mienie,
które nie „znajduje sie na terenie Stanów Zjednoczonych”, (b) w takich
okolicznosciach powodowie musza wykazac, ze mienie „jest wlasnoscia lub
jest eksploatowane przez agende obcego panstwa lub podmiot, poprzez który
dziala obce panstwo” w rozumieniu FSIA, (c) powodowie twierdza, ze
przedmiotowe mienie jest „wlasnoscia” Ministerstwa Skarbu Rzeczpospolitej
Polskiej – zob. Apelacja, str. 15, oraz (d) Ministerstwo Skarbu Rzeczpospolitej
Polskiej nie jest „agenda lub podmiotem, poprzez który dziala”
Rzeczpospolita Polska w rozumieniu FSIA, poniewaz jego „podstawowa
funkcja” jest rzadowa a nie gospodarcza.
Wobec powyzszego podtrzymujemy wyrok wydany przez Sad Rejonowy
uwzgledniajacy wniosek pozwanych o oddalenie powództwa ze wzgledu na brak wlasciwosci rzeczowej.

Web610SAD APELACYJNY STANÓW ZJEDNOCZONYCH
DLA DRUGIEGO OKREGU

Sesja sierpniowa 2002 r.

Wyrok wydany w dniu 3 marca 2006 r.

(Przewód sadowy 15 kwietnia 2003 r.)
(Przekazanie do rozpatrzenia sadowi nizszej instancji 14 czerwca 2004 r.)
(Zlozenie 10 wrzesnia 2004 r.)

Sygnatura akt 02-7844

THEO GARB, BELLA JUNGEWIRTH, SAM LEFKOWITZ,
PETER KOPPENHEIM, JUDAH WELLER, CHANA
LEWKOWICZ, SAMUEL GOLDIN, KARL DIAMOND,
HALA SOBOL, SAUL KLAUSNER i GOLDIE KNOBEL
w imieniu wlasnym i innych osób, bedacych w podobnej sytuacji

Powodowie/Wnoszacy Apelacje,

przeciwko

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ORAZ MINISTERSTWU
SKARBU PANSTWA I INNYM OSOBOM, KTÓRYCH
TOZSAMOSC NIE JEST JESZCZE ZNANA, #1-100

Pozwanym-Stronie Przeciwnej

Przed sadem w skladzie KEARSE, CABRANES i STRAUB

Niniejsze sprawa z odwolania od wyroku Sadu Rejonowego Stanów Zjednoczonych
dla Wschodniego Rejonu Stanu Nowy Jork (Edward R. Korman, Sedzia Przewodniczacy)
zostaje przedlozona tutejszemu sadowi po raz drugi – zob. „Garb v. Rzeczpospolitej
Polskiej”, 72 Fed Appx 820 (2nd Cir. 2003) (postanowienie wydane w trybie uproszczonym),
po przekazaniu sprawy przez Sad Najwyzszy do ponownego rozpatrzenia przez sad tutejszy –
zob. „Rzeczpospolita v. Garb”, 542 U S 901 (2004) – w swietle wyroku Sadu Najwyzszego w
sprawie „Republika Austrii v. Altmann”, 541 US 677 (2004). Po ponownym otrzymaniu
sprawy do rozpatrzenia od sadu wyzszej instancji, sad tutejszy staral sie ustalic, czy

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC]

powodom udalo sie wykazac co najmniej jedna ustawowa przeslanke do wylaczenia
immunitetu suwerennego panstwa obcego na podstawie Ustawy o immunitetach
suwerennych panstw obcych z 1976 roku [Foreign Sovereign Immunities Act] (dalej zwanej
w skrócie wedlug tytulu angielskiego tej ustawy „FSIA”), 28 USC §§ 1330, 1602-1611, co daloby sadom Stanów Zjednoczonych wlasciwosc do rozpoznania powództwa powodów.
Stwierdzamy, ze:

(1) Wyrok w sprawie „Altmann” nakazuje nam stosowanie FSIA i wyjatków
przewidzianych w tej ustawie do roszczen wynikajacych z postepowania,
które mialo miejsce przed uchwaleniem FSIA w 1976 roku;
(2) powodowie nie wykazali istnienia przeslanek do stosowania wyjatku w
przypadku „dzialalnosci gospodarczej”, wynikajacego z FSIA, 28 USC
§1605(a)(2), oraz
(3) powodowie nie wykazali istnienia przeslanek do stosowania wyjatku w
przypadku wywlaszczenia, wynikajacego z FSIA, 28 USC §1605(a)(3).
Poniewaz powodowie nie wykazali istnienia przeslanek ustawowych dla wylaczenia
immunitetu przyslugujacego suwerennemu panstwu obcemu w odniesieniu do zglaszanych
przez nich roszczen, niniejszym podtrzymuje sie postanowienie Sad Rejonowego oddalajace
ich powództwo ze wzgledu na brak wlasciwosci rzeczowej w sprawie.

Sedzia Straub zglosil zdanie odrebne.
STEPHEN A. WHINSTON (Edward W. Millstein, Berger & Montague, PC,
Philadelphia, PA, Edward E. Klein, Klein & Solomon, LLP, Nowy Jork, NY,

w pismie procesowym), Berger & Montague, PC, Philadelphia, PA w imieniu
Powodów-Wnoszacych Apelacje Garb i inni
OWN C. PELL (Karen M. Asner w pismie procesowym), White & Case LLP,

Nowy Jork, NY w imieniu Pozwanych-Strony Przeciwnej, Rzeczpospolita

Polska i inni
DOUGLAS HALLWARD-DRIEMEIER (William H. Taft IV, Jonathan B. Schwartz,
Wynne M. Teel, Robert D. McCallum, Jr., Gregory G. Katsas, Jr., Mark B.
Stern, w pismie procesowym), Departament Sprawiedliwosci, Waszyngton

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -2-

DC, w imieniu Amicus Curiae w osobie Stanów Zjednoczonych na poparcie
obrony Pozwanych-Strony Przeciwnej czyli Rzeczpospolitej Polskiej

JOSE A. CABRANESE, Sedzia w skladzie sadu

Rozwazamy tu roszczenia wynikajace ze zmian mapy Europy po pokonaniu Panstw
Osi podczas drugiej wojny swiatowej, przemieszczenia milionów osób, w szczególnosci
Zydów, którzy przezyli wojne, na terenie znacznej czesci kontynentu oraz silowego
narzucenia nowych rzadów w Europie Srodkowowschodniej – zob. Michael R. Marrus, „The
Unwanted European Refugees in the Twentieth Century” [Niechciani uchodzcy europejscy w
dwudziestym stuleciu], str. 335-36 (1985) (z opisem wymuszonej emigracji Zydów i
wywlaszczenia mienia zydowskiego w calej Europie Srodkowowschodniej po zakonczeniu
drugiej wojny swiatowej), zob. Pozew ¶31, zob. takze Malcolm J. Proudfoot, „European
Refugees 1939-52” [Uchodzcy europejscy w latach 1939-52], str. 190 (1956) („Gdy [druga
wojna swiatowa] dobiegla konca w Europie bylo okolo 11 milionów osób, narodowosci innej
niz niemiecka, którzy zostali wywiezieni ze swojego miejsca zamieszkania i w przypadku
których konieczna byla repatriacja”) tamze na str. 189 (zestawienie w rozbiciu wedlug
narodowosci osób wymagajacych repatriacji).

Powodowie odwolali sie od wyroku Sadu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla
Wschodniego Okregu Nowy Jork (Edward R. Korman, Sedzia Przewodniczacy),
oddalajacego ich roszczenia wzgledem Rzeczypospolitej Polskiej i Ministerstwa Skarbu R.P.
ze wzgledu na brak wlasciwosci rzeczowej zgodnie z Federalnym Przepisem Postepowania
Cywilnego 12(b)(1) – zob. „Garb v. Rzeczypospolita Polska”, 207 F Supp 2d 16 (EDNY
2002). Roszczenia Powodów, które na etapie wnoszenia powództwa uznajemy za
uzasadnione pod kazdym istotnym wzgledem – zob. np. „Hallock v. Bonner”, 387 F 3d 147,

1

Wszystkie odniesienia do „pozwu” sa odniesieniami do zmienionego pozwu zlozonego 13 marca
2000 r.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -3-

150 (2nd Cir., 2004), wynikaja z krzywdzacego traktowania Zydów w Polsce po drugiej
wojnie swiatowej, krzywdzacego traktowania, które Sedzia Przewodniczacy Korman slusznie
okreslil jako „straszliwe” („Garb”, 207 F, Supp. 2d str. 17). W szczególnosci powodowie
kwestionuja dokonane przez rzad polski wywlaszczenie ich majatku po zarzucanym
uchwaleniu powojennych przepisów prawnych w tym celu – tamze str. 18.

Jak Sad Rejonowy slusznie stwierdzil „silne roszczenia natury moralnej trudno jest
zmienic w skuteczne powództwo prawne” – tamze str. 39 (z pominieciem wewnetrznych
cudzyslowów i zmian). Pomimo wazkich krzywd zarzucanych przez powodów kompetencja
sadów Stanów Zjednoczonych do tego, aby móc rozpoznac roszczenia powodów,
uzalezniona jest od kwestii prawnej scislej zdefiniowanej ustawa. Jest rzecza ustalona, ze
jedynym zródlem wlasciwosci rzeczowej nad suwerennym panstwem obcym w sadach
Stanów Zjednoczonych jest Ustawa o immunitetach suwerennych panstw obcych z 1976 roku
[Foreign Sovereign Immunities Act] (dalej zwanej w skrócie wedlug tytulu angielskiego tej
ustawy „FSIA”), 28 USC §§ 1330, 1602-1611, która przewiduje kilka wyjatków od dawno
uznawanej doktryny immunitetu suwerennego panstwa obcego.

Po ponownym przekazaniu sprawy do rozpatrzenia przez Sad Najwyzszy – zob.
„Rzeczpospolita Polska v. Garb”, 542 US 901 (2004) ponownie rozwazalismy to, czy
roszczenia powodów spelniaja przeslanki tych ustawowych wyjatków. W okresie pomiedzy
poprzednim rozpoznaniem przez nas sprawy – zob. „Garb v. Rzeczypospolita Polska”, 72
Fed Appx. 850 (2nd Cir. 2003) (postanowienie wydawane w trybie uproszczonym) a
ponownym przekazaniem sprawy przez Sad Najwyzszy do rozpatrzenia przez tutejszy sad,
kwestia retroakcji FSIA zostala rozstrzygnieta pozytywnie – zob. Republika Austrii v.
Altmann, 541 US 677 (2004). Wobec tego obecnie stosujemy FSIA z moca wstecz do
roszczen powstalych w wyniku zdarzen, które mialy miejsce przed uchwaleniem ustawy z
1976 roku.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -4-

Stwierdzamy, ze zadne z wylaczen immunitetu suwerennego panstwa obcego
przewidzianych w FSIA nie ma tu zastosowania i tym samym nie ma wlasciwosci rzeczowej.
Po pierwsze, twierdzimy, ze powodowie nie wykazali istnienia przeslanek do stosowania
wyjatku w przypadku dzialalnosci gospodarczej przewidzianego w FSIA, 28 USC
§1605(a)(2), poniewaz (a) konfiskata majatku przez panstwo w jego granicach nie stanowi
czynnosci „handlowej”, (b) dalsze gospodarcze wykorzystanie wywlaszczonego majatku nie
jest wystarczajaco “w powiazaniu z” wczesniejszym wywlaszczeniem tak, aby uzasadnic
stosowanie wyjatku dla “dzialalnosci gospodarczej”, oraz (c) odmawiamy uznania dokonanej
przez powodów zmiany klasyfikacji roszczen, które w swej istocie oparte sa na
“wywlaszczeniu”, na roszczenia wynikajace z “dzialalnosci gospodarczej”. Po drugie,
stwierdzamy, ze powodowie nie wykazali w sposób satysfakcjonujacy istnienia przeslanek do
zastosowania wyjatku w przypadku “wywlaszczenia” przewidzianego w FSIA, 28 USC
§1605(a)(3), poniewaz (a) powodowie staraja sie odzyskac majatek, który nie “znajduje sie
na terenie Stanów Zjednoczonych”, (b) w zwiazku z tym, powodowie musza wykazac, ze
majatek ten „jest wlasnoscia lub jest eksploatowany przez agende obcego panstwa lub
podmiot, poprzez który dziala obce panstwo”, (c) powodowie utrzymuja, ze majatek ten jest
„wlasnoscia” Ministerstwa Skarbu Rzeczypospolitej Polskiej, zob. Apelacja, str. 15, oraz (d)
Ministerstwo Skarbu RP nie jest „agenda ani podmiotem, poprzez który dziala”
Rzeczpospolita Polska, poniewaz jego „podstawowa funkcja” ma charakter rzadowy a nie
gospodarczy.

WSTEP

Powodami sa „Osoby i podmioty zydowskie (oraz ich spadkobiercy i nastepcy), które
byly wlascicielami nieruchomosci w Polsce w okresie od 1 wrzesnia 1939 r. do 30 maja
1945 r. – zob. „Garb”, 207 F Supp 2d, str. 19 (z pominieciem wewnetrznych cudzyslowów).
W dniu 18 czerwca 1999 r. zlozyli oni pozew w Sadzie Rejonowym [A2], ubiegajac sie o

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -5-

naprawienie szkody przez Rzeczpospolita Polska i Ministerstwo Skarbu RP z tytulu
wywlaszczenia nieruchomosci bedacych wlasnosciaZydów w powojennej Polsce – zob.
tamze str. 17-19. Doglebna opinia Sadu Rejonowego opisuje roszczenia powodów w sposób
odpowiednio szczególowy, lacznie z opisem powojennych przypadków przemocy stosowanej
przez Rzad Polski wzgledem polskich Zydów, którzy wrócili ze Zwiazku Radzieckiego,
wywlaszczenia majatku tych Zydów oraz rzeczywistego i konstruktywnego udzialu
Polskiego Rzadu w przypadkach przemocy i wywlaszczeniach – tamze.

Poniewaz w pozwie powodowie ubiegali sie o pociagniecie do odpowiedzialnosci
suwerennego panstwa obcego przed sadami Stanów Zjednoczonych i poniewaz zgodnie z
FSIA „obowiazuje domniemanie istnienia immunitetu suwerennego panstwa obcego wobec jurysdykcji sadów Stanów Zjednoczonych [...], chyba ze zastosowanie ma okreslony [ustawowo] wyjatek” – zob. „Arabia Saudyjska v. Nelson”, 507 US 349, 355 (1993)2, powodowie dowodzili, ze wzgledem ich roszczen zastosowanie maja dwa wyjatki od FSIA, a
mianowicie (1) wyjatek w przypadku dzialalnosci gospodarczej wynikajacy z 28 USC
§1605(a)(2)3 i (2) wyjatek dotyczacy wywlaszczenia wynikajacy z 28 USC §1605(a)(3)4.

2

Zob. takze 28 USC §1604 („Suwerenne panstwo obce objete jest immunitetem wzgledem jurysdykcji
sadów Stanów Zjednoczonych oraz sadów stanowych z wyjatkiem, jak przewidziano w ust. 1605 do 1607
niniejszego rozdzialu”), Kato v. Ishihara, 360 F3d, 106, 107-108 (2nd Cir., 2004) (opisanie FSIA jako
kodyfikujacej „zawezajaca” teorie immunitetu suwerennego panstwa, zgodnie z która suwerennemu panstwu
obcemu przysluguje immunitet chroniacy go przed powództwem wnoszonym w sadach Stanów Zjednoczonych
z zastrzezeniem kilku wyjatków z katalogu zamknietego)” (z pominieciem wewnetrznych cudzyslowów i
cytatów).

3

28 U.S.C. §1605(a)(2) stanowi ze:

“(a) Panstwu obcemu nie przysluguje immunitet jurysdykcyjny wzgledem sadów Stanów
Zjednoczonych i stanowych w kazdym przypadku: […] (2) w którym powództwo oparte jest na
dzialalnosci gospodarczej prowadzonej na terenie Stanów Zjednoczonych przez panstwo obce,
lub na czynnosci wykonanej w Stanach Zjednoczonych w zwiazku z dzialalnoscia gospodarcza
panstwa obcego prowadzona w innym miejscu, lub na czynnosci dokonanej poza terenem
Stanów Zjednoczonych w zwiazku z dzialalnoscia gospodarcza panstwa obcego prowadzona w
innym miejscu, jesli taka czynnosc powoduje bezposredni skutek w Stanach Zjednoczonych.”

4

28 U.S.C. §1605(a)(3) stanowi ze:

“(a) Panstwu obcemu nie przysluguje immunitet jurysdykcyjny wzgledem sadów Stanów
Zjednoczonych i stanowych w kazdym przypadku: […] (3) który dotyczy praw majatkowych
przejetych z naruszeniem prawa miedzynarodowego, a taki majatek lub majatek, na który

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -6-

Pozwani podwazali mozliwosc zastosowania tych wyjatków i wniesli o oddalenie
powództwa ze wzgledu na brak wlasciwosci rzeczowej zgodnie z Federalnym Przepisem
Postepowania Cywilnego 12(b)(1). W swej wyczerpujacej opinii Sad Rejonowy przychylil
sie do wniosku pozwanych – zob. „Garb” 207 F Supp. 2d, str. 39-40, ustalajac, ze wyjatek dla
dzialalnosci gospodarczej nie ma zastosowania miedzy innymi dlatego ze (a) wywlaszczenie
przez rzad mienia swoich obywateli „jest co do zasady czynnoscia wladcza (suwerennego
panstwa) i nigdy nie jest postrzegane jako czynnosc o charakterze handlowym” – tamze, str.
31 (z pominieciem wewnetrznych cudzyslowów), a tak czy inaczej (2) powodowie nie
wykazali w sposób wymagany, ze zarzucana dzialalnosc gospodarcza miala „bezposredni
skutek” w Stanach Zjednoczonych – tamze, str. 32-33.

Sad Rejonowy doszedl takze do wniosku, ze powodowie nie mogli powolywac sie na
odstepstwo od immunitetu obcego suwerena dotyczace wywlaszczenia, poniewaz

(1) odstepstwa przewidziane w FSIA dotyczacego wywlaszczenia nie mozna zastosowac z
moca wsteczna tak, aby pociagnac suwerenne panstwo obce do odpowiedzialnosci za czyny
dokonane przed uchwaleniem FSIA w 1976 roku – tamze, str. 25-30 i alternatywnie, nawet
gdyby wyjatek w przypadku wywlaszczenia mozna bylo zastosowac z moca wstecz, to
pozwanym nadal przyslugiwalby immunitet nalezny suwerennemu panstwu obcemu,
poniewaz (2) powodowie nie wykazali, ze wywlaszczenie przez panstwo mienia swoich
obywateli nastapilo z naruszeniem prawa miedzynarodowego, co jest warunkiem
zastosowanie wyjatku dotyczacego wywlaszczenia – tamze str. 33-34, oraz (3) majatek,
którego powództwo dotyczy ani „nie znajduje sie na terenie Stanów Zjednoczonych” ani „nie
wymieniono rzeczony majatek, znajduje sie na terenie Stanów Zjednoczonych w zwiazku z
dzialalnoscia gospodarcza prowadzona w Stanach Zjednoczonych przez panstwo obce; lub taki
majatek lub majatek, na który wymieniono rzeczony majatek, jest wlasnoscia agendy obcego
panstwa lub podmiotu, poprzez który dziala obce panstwo, lub jest przez nie eksploatowany, a
taka agenda obcego panstwa lub podmiot, poprzez który dziala obce panstwo, sa zaangazowane
w dzialalnosc handlowa na terenie Stanów Zjednoczonych.”

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -7-

jest wlasnoscia agendy obcego panstwa lub podmiotu, poprzez który dziala obce panstwo ani
nie jest przez nie eksploatowany” – tamze, str. 34-38.

Sad Rejonowy przychylil sie do wniosku pozwanych o oddalenie powództwa w
postanowieniu wydanym w dniu 24 czerwca 2002 r., a powodowie w zakreslonym terminie,
w dniu 19 lipca 2002 roku wniesli Apelacje. Tutejszy sad polaczyl postepowanie
odwolawcze wynikajace z tej Apelacji z postepowaniem w sprawie „Republika Austrii v.
Whiteman”, nr 02-9361 i 02-3087 dla celów ustnej prezentacji stanowisk5 [Zob. adnotacje w
aktach sprawy „Garb” z dnia 25 lutego 2003 r.]

Podczas ustnej prezentacji stanowisk w dniu 15 kwietnia 2003 r. oraz w swietle
pózniejszej i wiazacej decyzji innego skladu naszego Sadu w sprawie „Abrams v. Societe
Nationale des Chemins de Fer Francais”, 332 F 3d 173 (2nd Cir. 2003), w dniu 6 sierpnia
2003 roku wydalismy postanowienie wydawane w trybie uproszczonym uchylajace
orzeczenie Sadu Rejonowego (oddalajace roszczenia powodów wzgledem Polski) – zob.
„Garb”, 72 Fed. Appx. str. 855. Opierajac sie na wyroku w sprawie “Abrams”, sad tutejszy
stwierdzil, ze „sprawa ta stawia zasadnicze pytania o to, czy i na jakich warunkach sady
federalne maja wlasciwosc zgodnie z [FSIA] do rozstrzygania o odpowiedzialnosci
suwerennych panstw obcych za czyny dokonane przed uchwaleniem tej ustawy [w 1976 r.]”

– tamze, str. 853. Sad tutejszy, bedac zwiazany wyrokiem w sprawie „Abrams”, wyjasnil, ze
to, czy FSIA mozna stosowac z moca wsteczna, zalezy od tego, czy „mialoby to
niedozwolony »skutek retroaktywny«, to znaczy, czy zastosowanie FSIA »byloby z
uszczerbkiem dla praw stron przyslugujacych jej w czasie podejmowania danego dzialania,
zwiekszaloby odpowiedzialnosc strony za przeszle czyny lub nakladaloby nowe obowiazki w
5

Sprawa “Whiteman” zostala rozstrzygnieta w drodze osobnej opinii wydanej w dniu 23 listopada
2005 r. – zob. „Whiteman v. Dorotheum GmbH & Co.”, KG, 431 F 3d 57 (2nd Cir. 2005).

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -8-

zwiazku z zakonczonymi juz transakcjami«” – tamze (cytat ze sprawy „Abrams”, 332 F 3d,
str. 180-181).

Zgodnie z obowiazkiem wynikajacym z wyroku w sprawie „Abrams” przekazalismy
sprawe do Sadu Rejonowego dla ustalenia stanowiska Departamentu Stanu przed wejsciem w
zycie FSIA odnosnie do immunitetu przyslugujacego Polsce jako suwerennemu panstwu w
okolicznosciach przedstawionych w sprawie – tamze, str. 854. Pozwani wniesli o formalne
wstrzymanie przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia sadowi nizszej instancji do
czasu przygotowania wniosku o rozpoznanie sprawy przez Sad Najwyzszy (certiorari).
Tutejszy sad wyrazil zgode na wniosek pozwanych w dniu 10 wrzesnia 2003 r.

W dniu 14 czerwca 2004 r. Sad Najwyzszy przyjal wniosek pozwanych o rozpoznanie
sprawy przez Sad Najwyzszy, uchylil orzeczenie tutejszego sadu i przekazal nam sprawe „do
ponownego rozpatrzenia w swietle spraw „Republika Austrii v. Altmann”, 541 US 677, 124
S Cr 2240 (2004) i „Rzeczpospolita Polska v. Garb”, 542 US 901 (2004).

Po wydaniu postanowienia przez Sad Najwyzszy, strony i rózni amici curiae, w tym
Stany Zjednoczone, zlozyly do tutejszego sadu pisma uzupelniajace dotyczace rozpoznania
odwolania powodów w swietle rozstrzygniecia sprawy „Altmann”. Choc stanowisku
prawnemu wladzy wykonawczej dotyczacemu nalezytego zakresu podmiotowego
przedmiotowego FSIA nie naleza sie „zadne specjalne wzgledy”, to niemniej jednak
stanowisko to ma „znaczna wage” dla sadów federalnych – zob. „Altmann”, 541 US, str. 701.
Pismo przeslane przez rzad Stanów Zjednoczonych, oprócz przedstawienia stanowiska co do
majacych zastosowanie standardów prawnych, stwierdza takze, ze w tym przypadku
„interesy polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych stanowia argument przeciwko
istotnemu rozszerzaniu wlasciwosci sadów federalnych, o które ubiegaja sie powodowie” zob.
Pismo Gregoriego G. Katsasa, Jr., Zastepcy Podsekretarz Stanu w Departamencie
Sprawiedliwosci (Deputy Assistant Attorney General) oraz Williama H. Tafta IV, Dyrektora

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -9-

Biura Prawnego Departamentu Stanu (Legal Adviser) (9 wrzesnia 2004 r.) („Dodatkowe
Pismo Rzadu Stanów Zjednoczonych”), str. 9 (wytluszczenie wlasne). Poniewaz ze
wzgledów wskazanych powyzej doszlismy do wniosku, ze Sad Rejonowy nie mial
wlasciwosci do rozpoznania roszczen powodów, nie ma potrzeby, aby sad tutejszy
rozpatrywal to, czy roszczenia te winny byc oddalone dla dobra okreslonych interesów
polityki zagranicznej wladzy wykonawczej – zob. przypis 6 ponizej.

OMÓWIENIE

Po przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia przez tutejszy sad zobowiazani
jestesmy do rozstrzygniecia tego, czy w swietle obowiazku stosowania FSIA z moca wstecz
wynikajacego ze sprawy „Altmann”, Sad Rejonowy moze miec wlasciwosc w przedmiotowej
sprawie na podstawie odstepstw od dawno ustalonej doktryny immunitetu suwerennego
panstwa obcego na podstawie przeslanek „dzialalnosci gospodarczej” lub „wywlaszczenia”.
Stwierdzamy, ze Sad Rejonowy slusznie uznal, ze zaden z tych dwóch wyjatków nie ma tu
zastosowania i tym samym zasadnie oddalil powództwo ze wzgledu na brak wlasciwosci
rzeczowej sadu6.

I. Skutek sprawy „Altmann”
W sprawie „Altmann” Sad Najwyzszy odszedl od tego, co okresla sie jako istniejace
wczesniej „domniemanie anty-retroakcji”, 541 US, str. 696 i stwierdzil, ze FSIA, w tym takze
wylaczenia immunitetu w niej przewidziane, maja zastosowanie do dzialan poprzedzajacych

6

W sprawie „Whiteman v. Dorotheum GmbH & Co., KG”, 431 F 3d, na stronach 59, 60, 72-74,
stwierdzilismy, ze roszczenia powodów nie podlegaly rozpoznaniu przez sad zgodnie z doktryna kwestii
politycznej, odnoszac sie do oswiadczen o interesie kraju zlozonych przez Rzad, w których sformulowano
zadanie oddalenia sprawy w swietle interesów polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych. W szczególnosci
podkreslilismy to, ze rozstrzygniecie sprawy „Whiteman” bylo jedyna przeszkoda w realizacji umowy
wykonawczej, która przyznawala fundusze na rzecz ocalonych z Zaglady, oraz koniecznosc natychmiastowego
wdrozenia tej umowy wykonawczej, gdy zyje jeszcze jak najwieksza liczba ocalonych – zob. tamze, str. 72-74.
W tym przypadku, gdy nie ma takich okolicznosci, przystapilismy do rozstrzygniecia tego, czy powodowie
wykazali istnienie przeslanek dla co najmniej jednego odstepstwa od immunitetu suwerennego panstwa obcego
w swietle FSIA bez oceniania innych potencjalnych przeszkód w realizacji roszczen powodów, takich jak
doktryny „kwestii politycznej” czy „aktu wladczego”.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -10-

jej uchwalenie. Sad wyjasnil, ze ze wzgledu na to, ze doktryna immunitetu suwerennego
panstwa obcego uwzglednia „biezaca rzeczywistosc i stosunki polityczne” sady tradycyjnie
„rozstrzygaly kwestie immunitetu suwerennego panstwa obcego poprzez odniesienie sie do
decyzji wladz politycznych”, tamze (z pominieciem cudzyslowów wewnetrznych). Sad uznal
FSIA za „najbardziej aktualna z takich decyzji” i postanowil odniesc sie do niej, to znaczy
zastosowac ja z moca wstecz, zamiast „domniemywac”, ze nie ma ona zastosowania „jedynie
dlatego, ze zostala wydana po dokonaniu czynów, których sprawa dotyczy” - tamze.

Od tego czasu interpretujemy sprawe „Altmann” jako powodujaca, ze niekonieczne
jest tego rodzaju badanie doktryny immunitetu suwerennego panstwa obcego w wersji
obowiazujacej przed uchwaleniem FSIA, jakie polecilismy przeprowadzic w naszym
postanowieniu z 2003 r. w sprawie „Abrams” i którego tutejszy sad zazadal w swoim
postanowieniu wydawanym w trybie uproszczonym z 6 sierpnia 2003 r. – zob. „Abrams v.
Societe Nationale des Chemins de Fer Francais”, 389 F 3d, str. 63 (2nd Cir., 2004) („Po
wydaniu orzeczenia w sprawie „Altmann”” nie ma juz potrzeby opierania sie na ustaleniach
Departamentu Stanu z przeszlosci przy ustalaniu, czy zastosowanie FSIA do zarzucanych
czynów dokonanych przed jej uchwaleniem stanowi niedozwolona retroakcje. W rzeczy
samej, w swojej decyzji Sad Najwyzszy wyraznie nie zgodzil sie z takim podejsciem
historycznym”). Tak wiec sad tutejszy stwierdza, ze FSIA ma w tym przypadku zastosowanie
i tym samym sad rozpatrzy to, czy powodowie wykazali, ze ich roszczenia podlegaja
wyjatkom od przyjetego w FSIA domniemania immunitetu suwerennego panstwa obcego –
zob. 28 USC §1604, przypis 2, powyzej i tym samym, ze roszczenia te moga byc dochodzone
w sadach Stanów Zjednoczonych.

II. Ustawa o immunitetach suwerennych panstw obcych
W 1812 roku mialo miejsce slawne sformulowanie przez Sedziego Sadu Najwyzszego
Marshalla doktryny absolutnego immunitetu suwerennego panstwa obcego, doktryny gleboko

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -11-

osadzonej w zasadach suwerennej zgody i wzajemnosci – koncepcji stanowiacych podwaliny
prawa miedzynarodowego. Poniewaz panstwu przysluguje „pelne i calkowite wladztwo na
jego wlasnym terenie” i poniewaz „wlasciwosc sadów jest jednym z elementów tego, co
posiada naród w ramach swej suwerennosci”, sady Stanów Zjednoczonych nie beda „obrazac
godnosci [innego] narodu” poprzez przypisywanie sobie wlasciwosci nad powództwami,
majacymi wplyw na prawa panstwa obcego bez zgody tego panstwa – zob. „The Schooner
Exchange v. McFadden”, 11 US (7 Cranch), 116, 136-137. Zob. takze Joseph W. Glannon &
Jeffery Atik „Politics and Personal Jurisdiction: Suing state sponsors of terrorism under the
1996 amendments to the Foreign Sovereign Immunities Act”, 87 Geo LJ 675, 691 (1999) („Z
powodów praktycznych wzglad na wzajemnosc wymuszal immunitet panstwa obcego,
narody oczekiwaly, ze bedzie im przyslugiwac immunitet panstwa obcego i zgadzaly sie na
to. Sedzia Sadu Najwyzszego Marshall dal wyraz sposobowi myslenia tych czasów w
wyroku w sprawie „Schooner”).

Ta ogólna doktryna absolutnego immunitetu suwerennego panstwa obcego przetrwala
do 1952 roku, kiedy to w tzw. „Pismie Tate’a” ogloszono, ze polityka Stanów Zjednoczonych
bedzie nowa, „zawezajaca” teoria immunitetu suwerennego panstwa obcego – zob. Pismo
Jacka B. Tate’a, Pelniacego Obowiazki Doradcy Prawnego, czyli Dyrektora Biura Prawnego
Departamentu Stanu (Acting Legal Adviser) skierowane do Phlipa B. Perlmana, Pelniacego
Obowiazki Sekretarza Stanu w Departamencie Sprawiedliwosci (Acting Attorney General)
(19 maja 1952 r.), przedruk w: 26 Dep’t of State Bull 984, 984-985 (1952) oraz w orzeczeniu
w sprawie „Alfred Dunhill of London, Inc. v. Kuba, 425 U.S. 682, 711-715 (1976), zob.
takze „Sugarman v. Aeromexico Inc.”, 626 F 2d 270, 273-274 (3rd Cir. 1980) (przedruk
„sedna” Pisma Tate’a). W Pismie Tate’a zgloszono postulat, aby „uznawac immunitet
suwerennego panstwa w odniesieniu do czynnosci wladczych badz czynnosci
publicznoprawnych (jure imperii) danego panstwa, ale nie w odniesieniu do czynnosci

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -12-

prywatnoprawnych (jure gestionis)” – zob. „Sugarman” 626 F 2d, str. 274. Zob. takze
Wiliam A. Dobrovir „Glosa w sprawie zawezajacej teorii immunitetu suwerennego panstwa
obcego w Pismie Tate’a”, 54 Va L Rev (1968) (opis „zawezajacej” teorii immunitetu
suwerennego panstwa obcego).

Gdy w roku 1976 Kongres uchwalil FSIA, jego zamiarem byla kodyfikacja zasad
zawartych w Pismie Tate’a – zob. „Sugarman” 626 F 2d, str. 274 („Ustawa stanowila
kodyfikacje zasad zawartych w Pismie”), zob. takze H.R. Rep. nr 94-1487, str. 7 (1976),
przedruk w 1976 USCCAN 6604, 6605 („[FSIA] stanowilaby kodyfikacje tzw.
„zawezajacej” zasady immunitetu suwerennego panstwa obcego, uznawanej obecnie w
prawie miedzynarodowym, przyjetej przez Departament Stanu w 1952 roku i stosowanej od
tego czasu przez sady i wladze wykonawcza”). Zgodnie z Pismem Tate’a FSIA okreslila
„pewien rodzaj spraw” – zob. „Sugarman” 626 F 2d, str. 274 – w których panstwu obcemu
nie przyslugiwal immunitet. Sprawy te, miedzy innymi, spelniaja przeslanki wyjatku w
przypadku dzialalnosci gospodarczej, 28 USC §1605(a)(2) oraz wyjatku w przypadku
wywlaszczenia, wynikajacego z FSIA, 28 USC §1605(a)(3), wzgledem immunitetu
suwerennego panstwa obcego, uznawanych przez FSIA. W swietle powyzszego wstepu sad
tutejszy rozwazy teraz, czy któres z tych wylaczen ma zastosowanie w niniejszej sprawie.

III. Wyjatek wzgledem zasady immunitetu suwerennego panstwa obcego w
przypadku „dzialalnosci gospodarczej” (28 USC §1605(a)(2))
Powodowie twierdza, ze Sad Rejonowy moze rozpoznac ich powództwo na podstawie
przepisu 28 USC §1605(a)(2) – zob. przypis 3 powyzej – czyli przewidzianego w FSIA
wylaczenia immunitetu w przypadku „dzialalnosci gospodarczej”. Zgodnie z tym
postanowieniem powód moze powolac sie na wyjatek wzgledem zasady immunitetu
suwerennego panstwa obcego, jesli jego powództwo „oparte jest na”

(1) dzialalnosci gospodarczej prowadzonej na terenie Stanów Zjednoczonych
przez panstwo obce, lub
23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -13-

(2) czynnosci wykonanej w Stanach Zjednoczonych w zwiazku z dzialalnoscia
gospodarcza panstwa obcego prowadzona w innym miejscu, lub
(3) czynnosci dokonanej poza terenem Stanów Zjednoczonych w zwiazku z
dzialalnoscia gospodarcza panstwa obcego prowadzona w innym miejscu, jesli
taka czynnosc powoduje bezposredni skutek w Stanach Zjednoczonych.
28 USC §1605(a)(2). Powodowie powolali sie na ostatnia z tych trzech alternatywnych
przeslanek – zob. Apelacja, str. 62.

Jako podstawowy krok przy ocenie powolywania sie przez powodów na wyjatek w
przypadku „dzialalnosci gospodarczej” sad tutejszy musi okreslic, jaki czyn suwerennego
panstwa obcego stanowil podstawe roszczen powodów. Sad Rejonowy stwierdzil, ze
niezaleznie od dalszego gospodarczego wykorzystania wywlaszczonego majatku, roszczenia
powodów „oparte sa na” akcie wywlaszczenia7 - zob. „Garb”, 207 Supp 2d, str. 31
(„Roszczenia powodów sa «oparte na» sposobie, w jaki majatek zostal pozyskany a nie
dalszym gospodarowaniu tym majatkiem”). Sad tutejszy zgadza sie z opisem roszczen
powodów – zob. „Callejo v. Bancomer S.A.” 764 F 2d 1101, 1109 (5th Cir. 1985) (z
wyjasnieniem tego, ze aby ustalic podstawy roszczenia sad winien koncentrowac sie na
„przedmiocie sporu”), przytoczenie z aprobata w sprawach „Nelson”, 507 US, str. 357,
„Garb”, 207 F Supp 2d, str. 19 (wyszczególnienie majatkowych roszczen powodów).

Podzielamy takze stanowisko Sadu Rejonowego, ze wywlaszczenia przez pozwanych
nie spelniaja przeslanek przewidzianego w FSIA wyjatku „dzialalnosci gospodarczej”.
Wywlaszczenie jest z cala pewnoscia czynnoscia wladcza a nie handlowa8 – zob. np. „Hunt

7

Rozumiemy termin ‘wywlaszczenie” jako obejmujacy czynnosci „wobec wlasnosci indywidualnej”,
które sa przeprowadzone „na szeroka skale i w sposób niepersonalny” i które “zwyczajowo okreslane sa jako
„nacjonalizacja” – zob. FV Garcia-Amador, Louis B. Sohn & R.R. Baxter „Recent Codification of the Law of
State Responsibility for Injuries to Aliens” [Najnowsza kodyfikacja przepisów dotyczacych odpowiedzialnosci
panstwa za szkody wyrzadzone obywatelom obcym], 48 (1974)

8

28 U.S.C. §1603(d) definiuje „dzialalnosc gospodarcza” jako „albo regularny tryb prowadzenia
dzialalnosci gospodarczej albo konkretna handlowa transakcje lub czynnosc”. Interpretujac ten przepis Sad
Najwyzszy zauwazyl, ze

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -14-

v. Mobil Oil Corp”, 550 F 2d 69, 73 (2nd Cir. 1977) („Wywlaszczenia majatku w granicach
suwerennego panstwa tradycyjnie uznaje sie za akty wladcze z obszaru prawa publicznego,
niepodlegajace ocenie przez sad”) – zob. takze „Alberti v. Empresa Nicaraguense de la
Carne”, 705 F 2d 250, 254 (7th Cir. 1983) (gdzie w orzeczeniu sad uznal, ze nacjonalizacja
majatku jest „co do swej istotny aktem rzadowym”), „Haven v, Rzeczpospolita Polska”, 68 F.
Supp. 2d, str. 947 (N.D. Ill. 1999) („Jest rzecza oczywista, ze dokonane przez rzad
wywlaszczenie majatku prywatnego na podstawie rzadowego upowaznienia jest klasycznym
rodzajem dzialania [wladczego a nie gospodarczego]”).
Ponadto majatek powodów nie zostal wywlaszczony „w zwiazku z dzialalnoscia
gospodarcza panstwa obcego”. Ustawowy termin „w zwiazku z” uzyty w FSIA jest terminem
wywodzacym sie z jezyka prawnego i podlega bardzo waskiej interpretacji. W zwiazku z tym
sad tutejszy zauwazyl, ze „czyny pozostaja «w zwiazku z» dzialalnoscia handlowa, o ile
istnieje «istotne powiazanie» lub «zwiazek przyczynowo-skutkowy» pomiedzy takimi
czynami a dzialalnoscia gospodarcza – zob. „Hanil Bank v. PT. Bank Negara Indonesia
(Persero)”, 148 F 3d 127 (2nd Cir. 1998) (z przytoczeniem orzeczenia w sprawie „Adler v.
Federalna Republika Nigerii”, 107 F 3d 720, 726 (9th Cir. 1997), zob. takze „Drexel
Burnham Lambert Group, Inc. v. Committee of Receivers for A.W. Galadari” 12 F 3d 317,
330 (2nd Cir. 1993) (odmowa odczytania „zapisu «w zwiazku z» zawartego w §1605(a)(2)
jako obejmujacego drugoplanowa dzialalnosc gospodarcza, z która «czyny» stanowiace
podstawe roszczenia maja jedynie luzny zwiazek”).

panstwo angazuje sie w dzialalnosc gospodarcza w swietle teorii zawezajacej, jesli
wykonuje tylko te uprawnienia , które wykonywac moga tez osoby prywatne w
odróznieniu do tych uprawnien, które sa zastrzezone dla panstw. Innymi slowy, dla
celów teorii zawezajacej panstwo obce angazuje sie w dzialalnosc gospodarcza tylko,
jesli dziala na rynku w taki sam sposób jak osoba prywatna

„Nelson”, 507 US str. 360 (z pominieciem wewnetrznych cudzyslowów).

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -15-

Mozna zgodzic sie, ze wywlaszczenie majatku powodów – a wlasciwie
wywlaszczenie majatku kazdej osoby, która zglasza roszczenie o niezgodne z prawem
odebranie majatku – jest w pewnym sensie „zwiazane” z dalszym gospodarczym
wykorzystaniem tego majatku lub uzyskanych z niego srodków. Gdyby takie wywlaszczenie
nie mialo miejsca, nie byloby tezzadnego majatku, który mozna by bylo wykorzystac w
sposób handlowy, a w omawianym tu przypadku Polska nie dysponowalaby skladnikami
majatku do zagospodarowania lub sprzedazy. Zwiazek ten jest jednak po prostu zbyt „luzny”
i nie wystarczajacy do spelnienia przeslanek do zastosowania §1605(a)(2) – zob. „Drexel” 12
F 3d str. 330, zob. takze „Stena Rederi AB v. Comison de Contratos, 923 F 2d 380, 387 (5th
Cir. 1991) (w orzeczeniu swoim sad uznal, ze wymóg „w zwiazku z” przewidziany w
wyjatku dotyczacym „dzialalnosci gospodarczej” nie zostal spelniony, gdyz „te kilka
czynnosci handlowych, na których [powód] opiera swoja argumentacje co do tego, ze
[pozwanemu] nie przysluguje immunitet suwerennego panstwa, nie sa powiazane z faktami,
na których oparte jest powództwo [pozwanego]”).

Nasze rozumowanie, ze dalsze czynnosci handlowe z udzialem wywlaszczonego
majatku nie daja podstaw do uznania wlasciwosci rzeczowej wobec powództw wynikajacych
z pierwotnego wywlaszczenia, jest zgodne z zamiarem Kongresu, aby odmówic immunitetu
suwerennego panstwa panstwom obcym tylko w odniesieniu do czynnosci handlowych a nie
aktów wladczych. Wnioskujac uchwalenie FSIA Sprawozdanie Komisji Izby
Reprezentantów ds. Sadownictwa („Sprawozdanie Izby” lub „Sprawozdanie”) wyjasnialo, ze
celem trzeciej klauzuli §1605(a)(2) bylo „uwzglednienie dzialalnosci handlowej” H.R. Rep.
94-1487, STR. 19 (1976), przedrukowane w 1976 USCCAN 6604, 6617-6618 (wytluszczenie
dodane). Poniewaz, jak wskazano powyzej, wykonanie przez panstwo swoich uprawnien do
wywlaszczenia majatku w swoich granicach jest zdecydowanie aktem wladczym,

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -16-

pozbawienie Polski immunitetu suwerennego panstwa obcego na podstawie „dzialalnosci
gospodarczej” stanowiloby podwazenie wyraznego zamiaru Kongresu.

Wreszcie odrzucamy twierdzenie powodów, ze wyjatek dotyczacy „dzialalnosci
gospodarczej” ma zastosowanie do ich roszczen, poniewaz twierdzenie to jest jedynie
przeformulowaniem argumentu powodów dotyczacego „wywlaszczenia”. Sady federalne
wielokrotnie odrzucaly próby procesowe ustalenia wlasciwosci rzeczowej na podstawie
innych wyjatków przewidzianych w FSIA, jesli roszczenia co do zasady oparte byly na
spornym przejeciu majatku. I tak na przyklad Sad Piatego Okregu stwierdzil, ze roszczenie
powoda

choc oparty na czynie niedozwolonym [a mianowicie „konwersji” majatku
przez rzad] jest w swej istocie roszczeniem z tytulu niesprawiedliwego
przejecia majatku. Kongres przewidzial w §1605(a)(3) wyjatek odnoszacy sie
do przejecia majatku z naruszeniem prawa miedzynarodowego. Nie uwazamy,
aby zamiarem Kongresu bylo umozliwienie powodom przeformulowanie ich
roszczen opartych na przejeciu majatku tak, aby odnosily sie do [innego
wylaczenia immunitetu na podstawie FSIA] i tym samym wniesienie
powództwa w sytuacji, gdy przejecie majatku bylo dozwolone zgodnie z
prawem miedzynarodowym.

„De Sanchez v. Banco Central de Nicaragua”, 770 F 2d 1385, 1398 (5th Cir. 1985), Sad
Dziewiatego Okregu zgodzil sie, ze jesli roszczenie jest oparte na tym, co jest
w swojej istocie przejeciem majatku, winno byc rozpatrywane tylko w
kontekscie wyjatku dotyczacego wywlaszczenia przewidzianego w
§1605(a)(3). Przyjecie innego stanowiska umozliwialoby powodom ucieczke
przed wymogami wynikajacymi z §1605(a)(3) dzieki zrecznemu

przeformulowaniu ich roszczen opartych na przejeciu majatku
„Chuidian v. Philippine Nat’l Bank”, 912 F 2D 1095, 1106 (9th Cir. 1990 (wytluszczenie
wlasne), zob. takze „Alberti” 705 F 2d str. 254 (w wyroku sad stwierdzil, ze jesli
nacjonalizacja majatku – „czynnosc rzadowa” – jest podstawa roszczenia, wówczas
powodowie nie moga „zmienic sporu rzadowego w spór handlowy” poprzez odniesienie do
pobocznej dzialalnosci handlowej, co do której nie ma zadnego sporu) – zob. „Garb”, 207 F
Supp 2d, str. 33 (ustalenie, ze wyjatek dotyczacy „dzialalnosci gospodarczej” nie moze miec

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -17-

zastosowania, jesli „dzialania rzekomo powodujace »bezposredni skutek« w Stanach
Zjednoczonych nie maja prawnego znaczenia dla tego powództwa”). W zwiazku z
powyzszym sad tutejszy uznaje, ze Sad Rejonowy nie ma wlasciwosci rzeczowej do
rozpoznania roszczen powodów na podstawie przewidzianego w FSIA wyjatku dla
„dzialalnosci gospodarczej” i przystepuje do rozwazania tego, czy powództwo powodów
spelnia przeslanki dla przewidzianego w FSIA wyjatku w przypadku „wywlaszczenia”.

IV. Wyjatek wzgledem zasady immunitetu suwerennego panstwa obcego w
przypadku „wywlaszczenia” (28 USC §1605(a)(3))
Aby wykazac wlasciwosc rzeczowa na podstawie przewidzianego w FSIA odstepstwa
w przypadku „wywlaszczenia”, powód musi wykazac istnienie wszystkich z czterech
nastepujacych przeslanek:

(1) sprawa dotyczy praw majatkowych;
(2) majatek zostal „przejety”;
(3) przejecie majatku nastapilo z naruszeniem prawa miedzynarodowego,
oraz jedna z nastepujacych
4(a) „majatek ten ... znajduje sie na terenie Stanów Zjednoczonych w
zwiazku z dzialalnoscia gospodarcza prowadzona w Stanach
Zjednoczonych przez panstwo obce; albo
4(b) „majatek ten ... jest wlasnoscia agendy obcego panstwa lub podmiotu,
poprzez który dziala obce panstwo lub jest przez nie eksploatowany, a
taka agenda obcego panstwa lub podmiot, poprzez który dziala obce
panstwo, sa zaangazowane w dzialalnosc handlowa na terenie Stanów
Zjednoczonych”.

28 USC §1605(a)(3), przypis 4 powyzej, zob. takze „Zappia Middle E. Constr. Co. v. Emirate
of Abu Dhabi”, 215 F 3d 247, 251 (2nd Cir. 2000) (okreslenie kryteriów dla przewidzianego
w FSIA wyjatku w przypadku „wywlaszczenia”.

Pozwani twierdza, ze powodowie nie spelnili szeregu z tych wymogów – zob. Pismo
Strony Przeciwnej, str. 32-40. Zakladamy dla potrzeb dyskusji, ze powodowie wykazali
istnienie dwóch granicznych elementów niezbednych do zastosowania wyjatku dla

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -18-

„wywlaszczenia”, a mianowicie, ze sprawa dotyczy praw majatkowych i ze majatek zostal
rzeczywiscie przejety. To trzecia i czwarta przeslanka, w opinii Sadu Rejonowego, stwarzaja
najwieksze trudnosci, jesli chodzi o ustalenie wlasciwosci rzeczowej do rozpoznania
roszczen powodów. Odnotowujac, ze „wydaje sie, ze wielu z powodów bylo obywatelami
polskimi w chwili wywlaszczenia” – zob. „Garb”, 207 F Supp 2d, str. 33, Sad Rejonowy
argumentowal, ze „»nie istnieje zgoda« co do tego, czy prawo do wolnosci od
dyskryminujacego przejecia majatku bez odszkodowania stanowi »fundamentalne prawo«,
które w ramach prawa miedzynarodowego przysluguje »wszystkim ludziom wzgledem ich
wlasnych rzadów«” - tamze, str. 34 (wytluszczenie wlasne) (przytoczenie wyroku w sprawie
„Filartiga v. Pena-Irala”, 630 F.2d 876, 884-885, 888 n 23 (2d Cir. 1980) (z przytoczeniem
wyroku w sprawie „Banco Nacional de Cuba v. Sabbatino”, 376 U.S. 398, 425 (1964)).
Zgodnie z powyzszym Sad Rejonowy doszedl do wniosku, ze trzeba pokonac znaczaca
przeszkode prawna, zanim bedzie mozliwe wykazanie przez powodów, ze ich majatek zostal
przejety z naruszeniem prawa miedzynarodowego – zob. tamze. W swojej apelacji
powodowie utrzymywali, ze „wywlaszczenie bylo niezgodne z prawem miedzynarodowym,
gdyz mialo charakter dyskryminujacy jako wymierzone wylacznie przeciwko Zydom” – zob.
Apelacja, str. 15.

Sad Rejonowy stwierdzil, ze roszczenia powodów nie spelniaja czwartej przeslanki
wyjatku dla „wywlaszczenia”, poniewaz nie wykazali oni, ze majatek, którego sprawa
dotyczy albo (a) „znajduje sie na terenie Stanów Zjednoczonych w zwiazku z dzialalnoscia
gospodarcza prowadzona w Stanach Zjednoczonych przez panstwo obce” albo tez (b) „jest
wlasnoscia agendy obcego panstwa lub podmiotu, poprzez który dziala obce panstwo lub jest
przez nie eksploatowany, a taka agenda obcego panstwa lub podmiot, poprzez który dziala
obce panstwo, sa zaangazowane w dzialalnosc handlowa na terenie Stanów Zjednoczonych”
28 USC §1605(a)(3). Pierwsza z powyzszych mozliwosci naklada trudniejsze do spelnienia

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -19-

wymogi dowodowe przy pozywaniu panstw obcych w zwiazku z zarzucanym
wywlaszczeniem, gdyz wymaga tego, aby majatek, którego sprawa dotyczy, „znajdowal sie
na terenie Stanów Zjednoczonych”. Poprawiony pozew w tej sprawie definiowal odnosny
majatek jako „nieruchomosci i naklady poniesione na te nieruchomosci w Polsce” – zob.
Pozew nr 2 (wytluszczenie wlasne) [A.6]. W zwiazku z powyzszym Sad Rejonowy doszedl
do wniosku, ze „majatek, którego sprawa dotyczy, znajduje sie w Polsce” – zob. „Garb”, 207,
F Supp 2d, str. 33. Poniewaz powodowie nie podwazali slusznosci tego wniosku w apelacji,
nie moga powolywac sie na pierwsze zdanie czwartego elementu 28 USC §1605(a)(3), które
naklada warunki, pod którymi powód moze dochodzic swoich roszczen z tytulu
wywlaszczenia wzgledem „panstwa obcego”.

Zamiast tego powodowie postanowili oprzec sie na drugim zdaniu czwartego
elementu, które umozliwia powodowi wniesienie powództwa wobec agendy obcego panstwa
lub podmiotu, poprzez który dziala obce panstwo, pod warunkiem ze taka agenda lub
podmiot „sa wlascicielami lub eksploatuja” rzeczony majatek oraz „sa zaangazowane w
dzialalnosc handlowa na terenie Stanów Zjednoczonych” 28 USC §1605(a)(3). Sad
Rejonowy doszedl do wniosku, ze „jak powodowie przyznaja, Rzeczpospolita Polska nie jest
«agenda panstwa obcego ani podmiotem poprzez który dziala obce panstwo»”, poniewaz jest
„obcym panstwem jako takim” – zob. „Garb”, 207 F Supp 2d, str. 34. Tym samym pytanie,
na które musial sobie odpowiedziec Sad Rejonowy, brzmialo, czy drugi pozwany, czyli
Ministerstwo Skarbu Panstwa Rzeczypospolitej Polskiej, „jest panstwem obcym jako takim
lub ustrojowa czescia skladowa panstwa, czy tez jest «agenda lub podmiotem, poprzez który
dziala» Rzeczpospolita Polska i tym samym potencjalnie moze podlegac wlasciwosci sadu
zgodnie z drugim zdaniem” czwartej przeslanki dla wyjatku dotyczacego „wywlaszczenia” –

tamze, str. 34-35. Uwzgledniajac stan faktyczny w sprawie, Sad Rejonowy poddal
w watpliwosc to, czy „Ministerstwo Skarbu moze byc traktowane jako osoba prawna odrebna

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -20-

wzgledem Rzeczpospolitej Polskiej” i tym samym stwierdzil, ze „wydaje sie, ze
dopuszczenie tego powództwa podwazaloby zamiar Kongresu, aby przyznac immunitet
Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie FSIA” – tamze, str. 38. W apelacji powodowie
utrzymywali, ze „Skarb Panstwa jest agenda wladz polskich lub podmiotem, poprzez który
dzialaja” w rozumieniu §1605(a)(3) – zob. Apelacja, str. 15, i tym samym moze byc
pozywany w sadach w Stanach Zjednoczonych.

Poniewaz sad tutejszy uznaje, ze Ministerstwo Skarbu Panstwa nie jest „agenda
Rzeczypospolitej Polskiej ani podmiotem, poprzez który [Rzeczpospolita Polska] dziala”,
roszczenia powodów nie spelniaja czwartej przeslanki dla zastosowania wyjatku dla
„wywlaszczenia” i tym samym nie ma potrzeby rozwazania kwestii prawa
miedzynarodowego, o których mowa w trzeciej przeslance9.

a. „Agenda lub podmiot, poprzez który panstwo dziala” w rozumieniu FSIA
Rozróznienie pomiedzy z jednej strony agendami i podmiotami, poprzez które dziala
obce panstwo, a z drugiej strony innymi organami i elementami ustrojowymi panstwa obcego
wystepuje w calej FSIA. I tak na przyklad, ustawa stwierdza, ze „panstwo obce z wyjatkiem
jego agendy lub podmiotu, poprzez który dziala, nie ponosi odpowiedzialnosci za szkody
moralne” 28 USC §1606 (wytluszczenie wlasne). Takze w odróznieniu od majatku panstwa
obcego generalnie, majatek agendy lub podmiotu, poprzez który panstwo dziala, moze
zostac zajety lub podlegac egzekucji „niezaleznie od tego, czy majatek ten jest lub byl
zaangazowany w czyn, który stanowi podstawe roszczenia” 28 USC §1610(b)(2)10.

9

Ani tez nie ma potrzeby rozstrzygac, czy Ministerstwo Skarbu Panstwa R.P. „jest wlascicielem lub
eksploatuje” majatek, który zostal przejety z naruszeniem prawa miedzynarodowego”, ani tez tego, czy
Ministerstwo „jest zaangazowane w dzialalnosc handlowa na terenie Stanów Zjednoczonych”.

10

Porównaj 28 USC §1610(a)(7) (który przewiduje zajecie „majatku panstwa obcego w Stanach
Zjednoczonych, uzywanego dla celów gospodarczych w Stanach Zjednoczonych, niezaleznie od tego, czy
majatek ten jest lub byl zaangazowany w czyn, który stanowi podstawe roszczenia”, jesli wyrok dotyczy
roszczenia, w zwiazku z którym panstwu obcemu nie przysluguje immunitet na mocy §1605(a)(7)”) z 28 USC
§1610(b)(2) (który przewiduje zajecie „kazdego majatku w Stanach Zjednoczonych agendy panstwa obcego lub
podmiotu, przez który panstwo obce dziala, zaangazowanych w dzialalnosc gospodarcza na terenie Stanów

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -21-

Aby wykazac spelnienie czwartej przeslanki wyjatku dla „wywlaszczenia” w sytuacji,
gdy jak w tej sprawie przedmiotowy majatek znajduje sie poza terenem Stanów
Zjednoczonych, powodowie musza wykazac, ze majatek, który chca odzyskac „jest
wlasnoscia lub jest eksploatowany przez agende panstwa obcego lub podmiot, poprzez który
panstwo obce dziala” 28 USC §1605(a)(3). „Agenda panstwa obcego lub podmiot, poprzez
który panstwo obce dziala” to termin scisle okreslony w jezyku prawnym, który zostal w
sposób szczególny zdefiniowany w FSIA, a mianowicie, jako „kazdy podmiot”

(1) który jest odrebna osoba prawna, w formie spólki majacej
osobowosc prawna lub w innej formie, i
(2) który jest organem obcego panstwa lub jego ustrojowa czescia
skladowa11, lub podmiotem, w którym wiekszosc akcji/udzialów
lub innych praw wlasnosci, jest wlasnoscia obcego panstwa lub
podmiotu, który stanowi jego ustrojowa czesc skladowa; oraz
(3) który nie jest ani obywatelem Stanu Stanów Zjednoczonych, jak
zdefiniowano w [28 U.S.C. §1332(c) i (e)], ani nie zostal
utworzony zgodnie z prawem panstwa trzeciego.
28 U.S.C. §1603(b) (przypis dodany). Tylko pierwsze kryterium jest tu podwazane, a
mianowicie to, czy Ministerstwo Skarbu Panstwa R.P. jest „odrebna osoba prawna, w formie
spólki majacej osobowosc prawna lub w innej formie” wzgledem Rzeczypospolitej Polskiej.

W sprawie „Transaero, Inc. v. La Fuerza Aerea Boliviana”, 30 F 3d 148, 151 (D.C.
Cir. 1994) Sad Apelacyjny dla Okregu Dystrykt Kolumbia staral sie ustalic, czy Boliwijskie
Sily Powietrzne „kwalifikowaly sie jako «panstwo obce» czy tez jako «agenda panstwa
obcego lub podmiot, poprzez który dziala panstwo obce» dla potrzeb przepisu 28 U.S.C.

Zjednoczonych, niezaleznie od tego, czy majatek ten jest lub byl zaangazowany w czyn, który stanowi podstawe
roszczenia”, jesli wyrok dotyczy roszczenia, w zwiazku z którym takiej agendzie lub takiemu podmiotowi nie
przysluguje immunitet na mocy §1605(a)(2), (3), (5) lub (7), albo 1605(b)”)

11

Zwrot „który jest organem obcego panstwa lub jego ustrojowa czescia skladowa” moze miec dwa
rózne znaczenia: (1) „który jest organem obcego panstwa lub jego ustrojowa czescia skladowa” lub (2) „który
jest organem obcego panstwa lub organem jego ustrojowej czesci skladowej”. Sprawozdanie Izby w sprawie
projektu, który stal sie FSIA, wydaje sie wyjasniac, ze wlasciwa jest ta druga interpretacja - zob. H.R. Rep. nr
94-1487, str. 15 (1976), przedruk w 1976 USCCAN 6604, 6614 („Drugie kryterium [wynikajace z 28 USC
§1603(b)] wymaga, aby podmiot ten byl organem obcego panstwa (lub jego ustrojowej czesci skladowej)”.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -22-

§1608, który zawiera postanowienia FSIA dotyczace doreczen – por. 28 U.S.C. §1608(a)
(doreczenie „panstwu obcemu lub jego ustrojowej czesci skladowej”) z 28 U.S.C. §1608(b)
(doreczenie „agendzie panstwa obcego lub podmiotowi, poprzez który dziala panstwo obce”).
Zob. takze 28 USC §1603(a) (który przewiduje, ze „z wyjatkiem uzycia tego terminu w
par. 1608”, termin „panstwo obce” obejmuje jego „agendy lub podmioty, poprzez które
dziala”). Rozstrzygajac w sprawie „Transaero” Sad badal tlo i historie legislacyjna FSIA i
doszedl do wniosku, ze status podmiotu obcego jako „osoby prawnej odrebnej” wzgledem
panstwa obcego zalezy od tego, „czy podstawowe funkcje takiego podmiotu zagranicznego
sa zasadniczo administracyjne czy handlowe” – tamze, str. 151. Stosujac te konstrukcje
prawna Sad Apelacyjny w sprawie „Transaero” ustalil, ze zgodnie z FSIA „sily zbrojne sa co
do zasady tak scisle powiazane ze struktura panstwa, ze musza we wszystkich przypadkach
byc uznawane za «samo panstwo obce» a nie za odrebna «agende panstwa lub podmiot, przez
który panstwo dziala»” – tamze, str. 153.

Sad Piatego Okregu przyjal sformulowane w sprawie „Transaero” podejscie oparte na
„podstawowych funkcjach” w innej sprawie dotyczacej postanowien FSIA o doreczaniu pism
procesowych, stwierdzajac, ze „to, czy podmiot jest «odrebna osoba prawna» zalezy od
charakteru jego «podstawowych funkcji» – rzadowych w odróznieniu od handlowych – oraz
od tego, czy podmiot ten traktowany jest jako osobny podmiot prawny w swietle prawa tego
panstwa obcego” – zob. „Magness v. Federacja Rosyjska”, 247 F 3d 609, 613 n 7 (5th Cir.
2001)12.

12

Ponadto Sad dla Dystryktu Kolumbia potwierdzil ostatnio wyrok w sprawie „Transaero” w sprawie
„TMR Energy Ltd. v. State Prop Fund of Ukraine, 411 F 3d 296, 300 (DC Cir 2005) („W sprawie «Transaero»
sad tutejszy uznal, ze dla celów ustalenia odpowiedniej metody doreczen w ramach FSIA, podmiot, który
stanowi «integralna czesc struktury ustrojowej obcego panstwa» winien byc traktowany tak jak samo panstwo
obce, zas podmiot, którego struktura i podstawowe funkcje sa handlowe winien byc traktowany jako «agenda
panstwa obcego lub podmiot, poprzez który panstwo to dziala»”).

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -23-

Choc ani sprawa „Transaero” ani sprawa „Magness” nie dotycza bezposrednio
pytania o mozliwosc pozwania domniemanej „agendy panstwa obcego lub podmiotu, poprzez
który panstwo to dziala” w mysl 28 USC §1605(a)(3), to niemniej jednak traktujemy sprawe
„Transaero” jako wskazówke, poniewaz przed powolaniem sie na „ulatwienie wymierzania
sprawiedliwosc” jako „ostateczny powód”, dla którego sad preferowal swoje podejscie oparte
na „funkcjach podstawowych”13, sad w sprawie „Transaero” analizowal szersze uzycie przez
Kongres wyrazenia „agenda panstwa obcego lub podmiot, poprzez który panstwo to dziala”
w swietle „rozleglego tla wynikajacego z prawa federalnego i miedzynarodowego”, lacznie
z (1) powstaniem „zawezajacej” teorii immunitetu suwerennego panstwa, która stanowi
rozróznienie pomiedzy czynnosciami publicznymi a handlowymi panstw obcych, (2)
postanowieniami dotyczacymi wlasciwosci miejscowej zawartymi w 28 USC §1391, które
pozwalaja stronom na wnoszenie powództwa przeciwko „agendzie lub podmiotowi, poprzez
który panstwo dziala” w kazdym rejonie sadowym, w którym taka agenda panstwa lub
podmiot, poprzez który panstwo to dziala, ma prawo do prowadzenia dzialalnosci
gospodarczej lub prowadzi dzialalnosc gospodarcza”, oraz (3) zapisami uzywanymi przy
nadawaniu statutu spólkom panstwowym, zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i za granica

– zob. „Transaero”, 30 F 3d, str. 151-15214.
13 „Ulatwienie wymierzania sprawiedliwosci”, które w sprawie „Transaero” Sad podal jako ostateczne
uzasadnienie swojej decyzji, mialo zastosowanie w szczególnosci w kontekscie doreczen pism procesowych,
gdzie skomplikowane dochodzenie „mogloby sprowadzac sprawy na boczny tor zamiast zapewniac ich
niezwloczne i prawidlowe rozpoczecie” – zob. „Transaero”, 30 F 3d, str. 152.

14 Sedzia, zasiadajacy wraz z nami w skladzie sedziowskim, który zglosil zdanie odrebne, twierdzi, ze
rozstrzygniecie oparte na „podstawowych funkcjach” jest „wyrwane z szerszego kontekstu prawnego” – zob.
Zgloszenie zdania odrebnego, str. [4] – i „stanowi próbe uchylenia” wyraznego zapisu FSIA „na podstawie
ogólnego wniosku niepopartego zadnymi dowodami co do «rozleglego tla wynikajacego z prawa federalnego i
miedzynarodowego», w ramach którego uchwalono FSIA” – zob. zdanie odrebne, str. [6] (cytat za „Transaero”
30 F 3d, str. 151).

Bynajmniej nie opierajac sie jedynie na „ogólnym wniosku niepopartym zadnymi dowodami” co do
tla, w ramach którego uchwalono FSIA, Sad w sprawie „Transaero” ustalil, ze bezspornym celem FSIA byla
kodyfikacja „«zawezajacej» teorii immunitetu suwerennego panstwa, w ramach której «immunitet ograniczony
jest do powództw dotyczacych aktów publicznych suwerennych panstw obcych i nie obejmuje dzialan
suwerennych panstw obcych o scisle gospodarczym charakterze»” - zob. „Transaero” 30 F 3d, str. 151 (z

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -24-

Zreszta Sad tego Okregu juz raz oparl sie na rozumowaniu sformulowanym w sprawie
„Transaero” (i rozumowaniu Sadu Rejonowego w tej sprawie) poza kontekstem postanowien
FSIA dotyczacych doreczania pism procesowych – zob. „Compagnie Noga D’Importation et
D’Exportation S.A. v. Federacja Rosyjska, 361 F 3d 676, 688 (2nd Cir 2004). W sprawie
„Compagnie Noga”, która dotyczyla potwierdzenia i wykonania orzeczen arbitrazowych na
podstawie Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczen arbitrazowych,
sporzadzonej dnia 10 czerwca 1958 r., 21 UST 2517, 330 UNTS 63 („Konwencja”), nie
stwierdzilismy istnienia zadnego istotnego rozróznienia prawnego pomiedzy suwerennym
panstwem a jego organami ustrojowymi” – zob. „Compagnie Noga”, 361 F 3d, str. 688 i tym
samym doszlismy do wniosku, ze „Federacja Rosyjska i Rzad [Rosji] nie sa odrebnymi
«stronami» dla celów potwierdzania i wykonywania orzeczen arbitrazowych na podstawie”
Konwencji – tamze, str. 690. Doszlismy do tego wniosku czesciowo opierajac sie na wyroku

przytoczeniem wyroku w sprawie” Verlinden B.V. v. Central Bank of Nigeria”, 461 U.S. 480, 487 (1983)).
Interpretujac „rozróznienie pomiedzy panstwami obcymi a podmiotami, przez które dzialaja” w swietle „dwóch
kategorii podmiotów, które odpowiadaja dwóm kategoriom czynnosci w ramach zawezajacej teorii immunitetu”

– tamze, str. 152, Sad w sprawie „Transaero” mial na wzgledzie ten jakze wazny kontekst historyczny zamiast
próbowac wydobyc znaczenie z zasad przewidzianych w FSIA w prawnej prózni lub dokonywac selektywnego
odczytania Sprawozdania Izby.
Sugestii sedziego, zasiadajacego wraz z nami w skladzie sedziowskim, który zglosil zdanie odrebne, ze
mozemy zorientowac sie w „prostej historii legislacyjnej” – zob. Zgloszenie zdania odrebnego, str. [9] – która
ostatecznie rozstrzygnie kwestie tego, jak interpretowac wyrazenie „agenda lub podmiot, przez który dziala
panstwo”, zaprzecza uznanie przez inne sady tego, ze Sprawozdanie Izby jest mylace i wewnetrznie sprzeczne –
zob. np. „Segni v. Commercial Office of Spain”, 650 F. Supp 1040, 1041 (Nd Ill 1988) („Sformulowania
zawarte w FSIA nie daja wyraznego rozróznienia pomiedzy «panstwem lub ustrojowa czescia skladowa
panstwa obcego« a «agenda obcego panstwa lub podmiotem, poprzez który panstwo to dziala». FSIA definiuje
jedynie to drugie wyrazenie, a definicja ta nie jest szczególnie jasna, gdyz sugeruje, ze kazda «ustrojowa czesc
skladowa panstwa« jest jednoczesnie «agenda tego panstwa lub podmiotem, poprzez który panstwo to dziala»,
co byloby sprzeczne z [pozostalymi postanowieniami Ustawy]”) oraz fakt, ze sedzia zglaszajacy zdanie odrebne
sam przyznal, ze „zarówno «agendy jak i podmioty, poprzez który panstwo dziala» i «ustrojowe czesci
skladowe panstwa« sa szeroko zdefiniowane w FSIA i Sprawozdaniu Izby” – zob. Zgloszenie zdania
odrebnego, str. [3]. W rzeczy samej, wlasnie ze wzgledu na to, ze w sprawie „Transaero” Sad doszedl do
wniosku, ze „same zapisy [ustawy] sa niejasne” i ze „Sprawozdanie [Izby] zawiera wewnetrzne sprzecznosci”,
Sad zajal sie „rozleglym tlem wynikajacym z prawa federalnego i miedzynarodowego”, aby „ubarwic i
uzupelnic ustawowe zasady” – zob. „Transaero”, 30 F 3d, str. 151-152.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -25-

w sprawie „Transaero” jako autorytatywnym sformulowaniu „zasad federalnego prawa

precedensowego”15 – tamze, str. 688.

Przy przynajmniej jednej okazji Sad dla Okregu Dystrykt Kolumbia zastosowal

zasade „podstawowych funkcji” sformulowana w sprawie „Transaero” dla ustalenia, czy

ministerstwo moze byc pozywane w sadach amerykanskich na mocy 28 USC §1605 –

zob. „Roeder v. Islamic Republic of Iran”, 333 F 3d 228 (DC Cir. 2003). Choc w sprawie

„Roeder” sad rozwazal, czy iranskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych moze zostac

pozwane w charakterze „czlonka wladz rzadowych, pracownika lub agenta” zagranicznego

panstwa zgodnie z 28 USC §1605(a)(7) (wytluszczenie wlasne) i nie rozpatrywal znaczenia

„agendy lub podmiotu, poprzez który dziala panstwo”, jak zdefiniowano w 28 USC

§1605(b), to niemniej jednak powolal sie na sprawe „Transaero”, dochodzac do wniosku, ze

„Ministerstwo Spraw Zagranicznych [Iranu] trzeba traktowac jako samo panstwo Iran a nie

jako jego agenta” – zob. „Roeder”, 333 F 3d str. 23416.

15

W „Compagnie Noga” odnotowalismy takze istnienie pewnych analogii pomiedzy immunitetem
suwerennego panstwa wynikajacym z FSIA a dobrze ustalonymi zasadami immunitetu wynikajacego z
Jedenastej Poprawki

[W sprawie „Transaero”] Stany Zjednoczone stanely na stanowisku, ze jesli „wyrok
bylby zasadniczo wyrokiem wydanym przeciwko panstwu, a majatku danego podmiotu
nie mozna wyodrebnic z majatku panstwa, wówczas podmiot ten nie jest osoba prawna
odrebna od panstwa, nawet jesli w ujeciu formalistycznym podmiot ten moze zawierac
umowy w swoim wlasnym imieniu, pozywac i byc pozywanym w swoim wlasnym
imieniu”. Zasada prawna wyrazona w pismie amicus curiae zlozonym [przez Stany
Zjednoczone] w sprawie „Transaero” jest ta sama zasada prawna, która przyjal Sad
Najwyzszy rozstrzygajac to, czy agendzie panstwa lub podmiotowi, przez który
panstwo dziala, przysluguje immunitet na podstawie Jedenastej Poprawki

„Compagnie Noga”, 361 F 3d, str. 688 (przywolanie Pisma amicus curiae zlozonego przez Stany Zjednoczone,
str. 17 – zob. „Transaero” (Nr 92-7222), przytoczone w sprawie „Garb” 207 F Supp 2d, str. 37).

Pragniemy zauwazyc, ze w niniejszym postepowaniu odwolawczym Stany Zjednoczone „nadal
podtrzymuja stanowisko wyrazone w pismie amicus curiae zlozonym w sprawie „Transaero” – zob. Dodatkowe
pismo Stanów Zjednoczonych, str. 10.

16

Zgodnie z niedawnym orzeczeniem wydanym przez Sad Rejonowy dla Dystryktu Kolumbia,
orzeczenie w sprawie „Roeder” „wskazuje na to, ze kategoryczne podejscie do analizy zawartego w §1603
rozróznienia pomiedzy panstwem obcym a „agenda panstwa obcego lub podmiotem, poprzez który panstwo to
dziala” ma zastosowania takze do innych kontekstów w ramach FSIA oprócz odnosnego postanowienia
dotyczacego doreczania pism procesowych, którego dotyczyla sprawa «Transaero»” – zob. wyrok w sprawie
„Dammarell v. Islamic Republic of Iran” („Dammarell I”), 281 F Supp 2d 105, 200-201 (DDC 2003), uchylony
na innych podstawach, „Dammarell v. Islamic Republic of Iran” („Dammarell IV”), ___ F Supp 2d ___, 2005

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -26-

Poniewaz przekonuje nas analiza zródel legislacyjnych i zródel prawa
miedzynarodowego dokonana w sprawie „Transaero”17 i poniewaz sad tutejszy i inne sady
stosowaly juz rozumowanie opisane w sprawie „Transaero” w analogicznych kontekstach,
odniesiemy „Transaero” do stanu faktycznego istniejacego w niniejszej sprawie i zbadamy,
„czy podstawowe funkcje” Ministerstwa Skarbu Panstwa R.P. „sa zasadniczo rzadowe czy
tez handlowe” – zob. „Transaero”, 30 F 3d, str. 151.

a. Ministerstwo Skarbu Panstwa R.P. nie jest agenda ani podmiotem,
poprzez który panstwo dziala
Stosujac zasade sformulowana w sprawie „Transaero” do okolicznosci niniejszej
sprawy, Sad Rejonowy doszedl do wniosku, ze „Ministerstwo Skarbu Panstwa R.P. wydaje
sie byc integralna czescia ustroju politycznego Polski i jego podstawowa funkcja –

WL 3418304, str. 5 (DDC 14 grudnia 2005 r.) („Sad tutejszy doszedl poprzednio do wniosku, ze [iranskie]
MOIS nie jest objete ustawowa definicja «agendy lub podmiotu, poprzez który panstwo dziala» - zob.
Dammarell I, 281 F Supp 2d 105, str. 200-202 i niniejszym potwierdza ten wniosek – zob. takze „Roeder v.
Islamic Republic of Iran”, 333 F 3d 228, 234 (DC Cir. 2003) (Ministerstwo Spraw Zagranicznych Iranu «trzeba
traktowac jako samo panstwo Iran a nie jako jego agenta»)”).

17

Sedzia, zasiadajacy wraz z nami w skladzie sedziowskim, który zglosil zdanie odrebne, twierdzi, ze
dychotomia pomiedzy dzialalnoscia handlowa a rzadowa, o której mowa w sprawie „Transaero” jest
„nieodpowiednia ... w szczególnosci dla potrzeb 28 USC §1605(a)(3), który dotyczy aktów wladczych
wywlaszczania nieruchomosci z naruszeniem prawa miedzynarodowego” – zob. Zgloszenie zdania odrebnego,
str. [8]. W zakresie, w jakim 28 USC §1605(a)(3) okresla warunki, na których „zagraniczne panstwo” moze
ponosic odpowiedzialnosc za wywlaszczenie, to rzeczywiscie nie wszystkie „czyny z natury wladcze lub
publiczne” – zob. „Transaero” 30 F 3d, str. 151-152 – sa objete immunitetem chroniacym przed powództwem.
Niemniej jednak, sam fakt, ze panstwa obce moga w pewnych okolicznosciach ponosic odpowiedzialnosc nie
podwaza wagi wniosku, do którego doszedl sad w sprawie „Transaero”, a mianowicie, ze poprzez FSIA
Kongres rozróznil pomiedzy czynami podejmowanymi przez podmioty o charakterze rzadowym a czynami
podejmowanymi w charakterze handlowym – Por. Zgloszenie zdania odrebnego, str. [5] („Wydaje sie, ze
przyjmujac brzmienie [zawarty w §1605(a)(3)] Kongres odrzucil jasne i kategoryczne rozróznienie pomiedzy
prywatnoprawnym a publicznoprawnym dzialaniem suwerennego panstwa”). I rzeczywiscie §1605(a)(3)
okresla, ze choc „panstwa obce” nie sa objete immunitetem wzgledem powództw opartych na wyjatku dla
„wywlaszczen”, gdy majatek ten „znajduje sie w Stanach Zjednoczonych”, to warunek graniczny dla wniesienia
powództwa przeciwko „agendom panstwa lub podmiotom, poprzez który panstwo to dziala” jest znacznie
slabszy. FSIA wymaga bowiem jedynie, aby majatek taki „byl wlasnoscia lub byl eksploatowany” przez taka
agende lub podmiot, poprzez który panstwo dziala i aby taka agenda lub podmiot „byly zaangazowane w
dzialalnosc handlowa na terenie Stanów Zjednoczonych” 28 USC §1605(a)(3). Mozemy wiec zasadnie
wnioskowac, ze gdyby Kongres rozumial termin „agenda panstwa obcego lub podmiot, poprzez który panstwo
to dziala” jako odnoszacy sie do podmiotów, które sa nieodlaczne wzgledem samego „panstwa obcego”,
wówczas nie nakladalby osobnych wymogów dowodowych, które powodowie musza spelnic, aby wniesc
powództwo na podstawie wyjatku dla „wywlaszczen” zgodnie z postanowieniami §1605(a)(3).

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -27-

posiadanie i zarzadzanie majatkiem polskiego panstwa – jest bez watpienia funkcja rzadowa

– zob. „Garb”, 207 F Supp 2d, str. 35. Tutejszy sad podziela te opinie.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona w 1997 roku przewiduje istnienie

Rady Ministrów, która „prowadzi polityke wewnetrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej

Polskiej” – zob. „The Polish Constituion Text and Introduction” [Polska Konstytucja, Tekst i

wstep] (pod red. R van der Wolfa, 2000) (tlumaczenie art. 146 polskiej Konstytucji) („Polska

Konstytucja”). Jedno z ostatnich opracowan na temat rzadu w Polsce opisuje dzialanie

ministrów i ministerstw tego kraju w sposób nastepujacy:

Ministrowie sa indywidualnie odpowiedzialni wzgledem Sejmu za
zadania swojego resortu i moga otrzymac votum nieufnosci. Ministrowi moga,
ale nie musza byc czlonkami parlamentu (jak to jest w Wielkiej Brytanii), ale
jesli sa czlonkami parlamentu, to nie musza rezygnowac ze swoich mandatów
(jak to ma miejsce we Francji). W prowadzeniu ministerstwa pomagaja im
sekretarze i podsekretarze stanu, którzy sa powolywani przez Prezesa Rady
Ministrów na wniosek ministrów i których liczba moze byc rózna w
zaleznosci od ministerstwa. Od 1996 roku dziela sie oni na osoby zajmujace
stanowiska z nominacji politycznej – ci tworza gabinet polityczny i skladaja
rezygnacje wraz z ministrami – i na osoby zajmujace stanowiska z nominacji
administracyjnej, które pozostaja na stanowiskach i od których oczekuje sie,
ze beda postepowac jak urzednicy sluzby cywilnej. Standaryzacja struktur
administracyjnych nastapila w ramach reformy z 1999 r. i wszystkie
ministerstwa maja w tej chwili gabinet polityczny ministra wraz z
dziesiecioma identycznymi jednostkami organizacyjnymi. Ministerstwa moga
wydawac zarzadzenia, ale w odróznieniu od rozporzadzen Rady Ministrów, sa
one wiazace jedynie wewnetrznie, w ramach ich wlasnych ministerstw.

George Sanford „Democratic Goverment in Poland. Constitutional Politics Since 1989”

[Rzad demokratyczny w Polsce. Sytuacja ustrojowa w swietle konstytucji po 1989 roku],

str. 164 (2002)18.

18

Choc ani polska Konstytucja ani praca Dr. Sanforda (który wyklada nauki polityczne na
Uniwersytecie w Bristolu) nie zostaly wlaczone do akt niniejszej sprawy, to oba te dokumenty moga byc
przedmiotem uwzglednienia przez sedziów „na dowolnym etapie postepowania” Fed R Evid 201(f). Zgodnie z
Federalnymi Przepisem dotyczacym Materialu Dowodowego 201(b)(2) „fakt uwzgledniony przez sedziów musi
byc bezsporny w granicach rozsadku w tym sensie, ze musi latwo poddawac sie rzetelnemu ustaleniu poprzez
odwolanie sie do zródel, których prawdziwosci nie mozna zasadnie kwestionowac”. Juz wczesniej stosowalismy
uwzglednienie przez sedziów „autorytatywnych tekstów”, takich jak ksiazka opisujaca „historie Lincoln Center”

– zob. „Hotel Employees and Rest Employees Union, Local 100 v. City of NY Dep’t of Parks and Recr.”, 311 F
23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -28-

Posród funkcji Rady Ministrów wymienionych w polskiej Konstytucji jest ochrona
interesów Skarbu Panstwa – Polska Konstytucja, str. 46 (tlumaczenie art. 146 Polskiej
Konstytucji). Pozwani zlozyli w Sadzie Rejonowym tlumaczenie art. 3 ust. 2 ustawy z dnia
8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnien przyslugujacych Skarbowi Panstwa,
który stanowi, ze „jesli z odrebnych przepisów nie wynika, jakiej panstwowej osobie prawnej
przysluguja prawa majatkowe do skladnika mienia panstwowego, prawa te przysluguja
Skarbowi Panstwa reprezentowanemu przez ministra wlasciwego do spraw Skarbu Panstwa”
J.A., str. 235. Ponadto pozwani zlozyli oswiadczenie Leslawa Kostórkiewicza, bylego
wykladowcy prawa na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego i bylego Dyrektora
Biura Prawnego polskiego Senatu – zob. Oswiadczenie Kostórkiewicza nr 2, J.A., str. 225. W
oswiadczeniu tym zawarto stwierdzenie nastepujacej tresci.

Ministerstwo jest czescia rzadu centralnego w Polsce i istnieje po to, aby
dzialac w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Ministerstwo ustawowo zarzadza
mieniem, w tym gruntami, w imieniu Panstwa Polskiego. Nie posiada majatku
odrebnie od Panstwa Polskiego. Ministerstwo reprezentuje takze Panstwo
Polskie w zwiazku z roszczeniami majatkowymi zglaszanymi przeciwko
Panstwu.

Oswiadczenie Kostórkiewicza nr 16, J.A., str. 230.

Po zbadaniu tego materialu dowodowego i pelnych akt nam przedstawionych nie
stwierdzamy zadnego bledu w ustaleniu dokonanym przez Sad Rejonowy co do tego, ze
Ministerstwo Skarbu Panstwa Rzeczypospolitej Polskiej „jest integralna czescia ustroju
politycznego Polski” oraz , ze „podstawowa funkcja” Ministerstwa „jest bez watpienia
funkcja rzadowa” a nie handlowa – zob. „Garb”, 207 F Supp 2d, str. 3519.

3d 534, 540 n 1 (2nd Cir 2002) (z przywolaniem sprawy „Flood v. Kuhn”, 407 US 258, 260-262 (1972) (z
uwzglednieniem przez sedziów szeregu autorytatywnych ksiazek na temat baseballu)).

19

W rzeczy samej moze byc tak, ze poza resortami rzadowymi odpowiedzialnymi za obrone narodowa
i porzadek publiczny, zaden inny resort rzadowy nie jest równie istotny dla codziennego funkcjonowania i
dlugoterminowego przetrwania rzadu jak jego resort skarbu. Zob. ogólnie „The Federalist” nr 30, str. 188
(Alexander Hamilton) (pod red. Clintona Rosstera, 1961) („Pieniadze uwaza sie za pierwszoplanowa zasade

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -29-

W apelacji powodowie twierdza, ze „wniosek Sadu Rejonowego jest w sposób
oczywisty niezgodny z historia legislacyjna FSIA”, powolujac sie zasadniczo na dwa ustepy
ze Sprawozdania Izby – Apelacja, str. 55-56. Nie przekonuje nas sposób odczytania
Sprawozdania przez powodów.

Po pierwsze w Sprawozdaniu Izby wyjasniono, ze wymóg, aby „agenda lub podmiot,
poprzez który panstwo dziala” byly „odrebna osoba prawna, ma na celu wlaczenie spólek
prawa handlowego, stowarzyszen, fundacji i innych podmiotów, które wedlug prawa obcego
panstwa, w którym zostaly utworzone, moga pozywac i byc pozywane w swoim wlasnym
imieniu, moga podejmowac zobowiazania w swoim wlasnym imieniu i posiadac majatek w
swoim wlasnym imieniu” – zob. H.R. Rep. Nr 94-1487, str. 15, przedruk w 1976 USCCAN,
str. 6614. Powodowie argumentuja, ze Ministerstwo Skarbu Panstwa dokladnie odpowiada
tej definicji, poniewaz, jak przyznaje mec. Kostórkiewicz w swoim oswiadczeniu,
„Ministerstwo nie podlega immunitetowi chroniacemu przed pozwaniem w Polsce” – zob.
Oswiadczenie Kostórkiewicza nr 4, J.A., str. 226.

W sprawie „Transaero” Sad slusznie przestrzegal przed odczytywaniem tego ustepu
Sprawozdania w sposób sugerowany przez powodów. Poniewaz „kazdy naród moze uznac za
wygodne (tak jak uznaje nasz naród) nadanie zdolnosci do zaciagania zobowiazan,
pozywania i bycia pozywanym podmiotom, które przy kazdej rozsadnej ocenie musza byc
zakwalifikowane jako czesc samego panstwa”, zas przypisanie decydujacej wagi takim
uprawnieniom powodowaloby rozszerzenie definicji „agend i podmiotów, poprzez które

spoleczenstwa jako ta, która podtrzymuje jego zycie i ruch oraz umozliwia mu wykonywanie jego
najwazniejszych funkcji. Tak wiec pelna zdolnosc do zapewniania stalego i wystarczajacego przyplywu
dochodów w zakresie, w jakim pozwalaja na to zasoby danej spolecznosci, mozna uznac za niezbedny skladnik
w kazdej konstytucji”). Tak wiec nic dziwnego, ze w historii naszej wlasnej republiki pierwszymi czterema
utworzonymi ministerstwami w ramach wladz wykonawczych byly Departament Stanu, Departament Skarbu,
Departament Wojny i Departament Sprawiedliwosci. W Polsce, gdzie Ministerstwo Skarbu Panstwa posiada
takze mienie w imieniu suwerennego panstwa, kluczowe znaczenie tego elementu struktury ustrojowej jest byc
moze jeszcze wieksze.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -30-

dziala panstwo” daleko poza „publiczne podmioty gospodarcze”, które, jak sie wydaje,

Kongres chcial objac zakresem przedmiotowym – zob. „Transaero”, 30 F 3d, str. 152.

Ponadto wbrew twierdzeniom powodów Sprawozdanie Izby wypowiada sie, w

najlepszym razie, niejednoznacznie na temat przedmiotowej kwestii. Jesli ustep przywolany

przez powodów sugeruje, ze Ministerstwo Skarbu jest „agenda Rzeczypospolitej Polskiej lub

i podmiotem, poprzez który dziala”, to inne stwierdzenia zawarte w Sprawozdaniu Izby

wskazuja na kierunek przeciwny. Na przyklad ustep cytowany przez powodów poprzedzony

jest nastepujacym stwierdzeniem:

Termin „panstwo obce” uzywany we wszystkich ustepach [FSIA poza tym,
który zostal skodyfikowany w 28 USC §1608] obejmuje nie tylko panstwo
obce ale takze ustrojowe czesci skladowe, agendy panstwa obcego i podmioty,
poprzez które dziala panstwo obce20. Termin „ustrojowa czesc skladowa”
obejmuje wszystkie jednostki wladz panstwowych ponizej rzadu centralnego,
lacznie z wladzami samorzadowymi.

H.R. Rep nr 94-1487, str. 15 (1976), przedruk w 1976 USCCAN str. 6613 (przypis dodany).
To sugeruje, wszystkie jednostki wladz panstwowych ponizej rzadu centralnego

-Ministerstwo Skarbu Panstwa jest bezspornie taka jednostka – stanowia „ustrojowe czesci
skladowe”, która to kategoria nie jest zbiezna z „agendami i podmiotami, poprzez które

dziala panstwo”. Tym samym Sprawozdanie Izby, czytane jako calosc, oferuje w najlepszym

razie sprzeczne wskazania co do statusu Ministerstwa21.

20

Warto powtórzyc, ze choc „panstwo obce” obejmuje wszystkie swoje „agendy i podmioty, poprzez
które dziala” dla celów wyjatku dla „wywlaszczenia”, 28 USC §1603(a), to nie kazdy organ panstwa obcego
stanowi „agende lub podmiot, poprzez który panstwo dziala” w rozumieniu 28 USC §1603(b). Aby spelnic
przeslanke okreslona w drugim zdaniu czwartego elementu wyjatku dla „wywlaszczenia” powodowie musza
wykazac nie tylko to, ze Ministerstwo Skarbu Panstwa Rzeczypospolitej Polskiej jest czescia „obcego panstwa”,
ale ze Ministerstwo ma cechy charakterystyczne „agendy lub podmiotu, poprzez który panstwo dziala” 28 USC
§1605(a)(3).

21

Sedzia, zasiadajacy wraz z nami w skladzie sedziowskim, który zglosil zdanie odrebne, próbuje
minimalizowac wewnetrzne niezgodnosci w tresci Sprawozdania Izby, interpretujac wyrazenie „ustrojowa czesc
skladowa” jako odnoszace sie „nie do róznych centralnych podmiotów panstwowych, ale raczej do róznych
geograficznych poziomów wladz panstwowych, takich jak wladze krajowe, regionalne, wojewódzkie, stanowe
czy gminne” – zob. Zgloszenie zdania odrebnego, str. [7] przypis 4. Taka interpretacja jest obarczona bledem z
szeregu powodów. Po pierwsze wyraznie zaprzecza istniejacemu orzecznictwu, zgodnie z którym departamenty
lub ministerstwa rzadu centralnego kwalifikuja sie jako „ustrojowe czesci skladowe obcego panstwa” dla

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -31-

Po drugie powodowie zwracaja nasza uwage na zawarte w Sprawozdaniu Izby
stwierdzenie, ze „jako zasada generalna, podmioty, które spelniaja przeslanki definicji
«agendy panstwa obcego lub podmiotu, poprzez który panstwo to dziala», moga przyjmowac
rózne formy, w tym ... departamentu lub ministerstwa, które dziala i moze byc pozywane w
swoim wlasnym imieniu” – zob. H.R. Rep nr 94-1487, str. 15 (1976), przedruk w 1976
USCCAN str. 6614. Ten ustep z cala pewnoscia sugeruje, ze ministerstwo moze stanowic
„agende lub podmiot, poprzez który panstwo dziala” w rozumieniu FSIA, ale w zadnym razie
nie oznacza, ze ministerstwo musi stanowic „agende lub podmiot, poprzez który panstwo
dziala” w rozumieniu tej ustawy22. Powodowie nie wskazujazadnego sadu, który uznalby, ze

potrzeb FSIA – zob. np. First Nat’l City Bank v. Banco para el Comercio Exterior de Cuba, 462 US 611, 618
przypis 5 (1983) (podtrzymanie wniosku sadu nizszej instancji, ze dla celów FSIA „[kubanskie] Ministerstwo
Handlu Zagranicznego nie jest rózne od Rzadu [Kubanskiego], którego minister w tym Ministerstwie jest
czlonkiem”) (z przytoczeniem wyroku w sprawie „Banco Nacional de Cuba v. Chase Manhattan Bank, 505 F
Supp 412, 425 (SDNY 1980)), „Magness v. Federacja Rosyjska”, 247 F 3d 609, 613 n 7 (5th Cir. 2001)
(scharakteryzowanie rosyjskiego Ministerstwa Kultury jako „ustrojowej czesci skladowej” Rosji dla celów
postanowienia FSIA dotyczacego doreczania pism procesowych”, S & Davis Int’l, Inc. v. Republic of Yemen,
218 F 3d 1292, 1298 (11th Cir, 2000) (scharakteryzowanie jemenskiego Ministerstwa Dostaw i Handlu jako
„ustrojowej czesci skladowej” Jemenu), zob. takze „O’Connell Mach. Co. v. MV Americana, 734 F.2d 115,
116-117, (2d Cir 1984) (uznanie, ze publiczny podmiot finansowy, który koordynuje zarzadzanie
przedsiebiorstwami handlowymi wloskiego rzadu jest „ustrojowa czescia skladowa” dla potrzeb FSIA).

Po drugie, nawet zakladajac hipotetycznie, ze rozsiane fragmenty Zmienionego (Trzeciego) Prawa o
Stosunkach Zagranicznych Stanów Zjednoczonych („Zmienione Prawo”) stanowi autorytatywne zródlo do
interpretacji znaczenia konkretnego wyrazenia uzytego w FSIA, to sedzia, zasiadajacy wraz z nami w skladzie
sedziowskim, nie uwzglednia tych czesci Zmienionego Prawa, w którym wyrazenie „ustrojowa czesc skladowa”
w oczywisty sposób nie odnosi sie wylacznie do jednostek samorzadu terytorialnego – zob. Zmienione Prawo
§207 cmt c („odpowiedzialnosc [Panstwa na mocy prawa miedzynarodowego] obejmuje takze dzialania lub
brak dzialan ze strony urzedników samorzadowych lub urzedników w ustrojowych czesciach skladowych”
(wytluszczenie wlasne).

Wreszcie po trzecie, sam fakt, ze jak uzyty w FSIA „termin «ustrojowa czesc skladowa» obejmuje
wszystkie jednostki wladz panstwowych ponizej rzadu centralnego” – zob. H.R. Rep nr 94-1487, str. 15 (1976),
przedruk w 1976 USCCAN str. 6613 (wytluszczenie wlasne), nie oznacza, ze jedynymi ustrojowymi czesciami
skladowymi mieszczacymi sie w definicji „panstwa obcego” zawartej w FSIA sa jednostki samorzadu
terytorialnego. W rzeczywistosci zaakceptowanie takiej interpretacji wymagaloby od nas przyjecia zalozenia, ze
zamiarem Kongresu bylo wlaczenie wladz samorzadowych do definicji „panstwa obcego” przy jednoczesnym
wylaczeniu takich podmiotów jak Ministerstwo Skarbu Panstwa Rzeczypospolitej Polskiej, które posiada i
administruje gruntami, majatkiem i finansami polskiego panstwa..

22

Choc sedzia zasiadajacy z nami w skladzie sedziowskim, zglaszajacy zdanie odrebne, zglasza
zastrzezenie, ze nasza analiza „jest sprzeczna ze Sprawozdaniem Izby” o tyle, ze, jego zdaniem, „wydawaloby
sie, ze wszystkie ministerstwa z definicji maja funkcje rzadowe a nie handlowe” – zob. Zgloszenie zdania
odrebnego, str. [4-5], to nie wyrazamy takiej kategorycznej opinii. W rzeczywistosci celem sprawdzianu wedlug
„funkcji podstawowych” jest spojrzenie poza zwykle etykiety dla stwierdzenia, czy dany podmiot rzeczywiscie
zaangazowany jest w dzialalnosc zasadniczo rzadowa, czy tez jego podstawowe funkcje sa handlowe.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -32-

ministerstwo kwalifikuje sie jako „agenda lub podmiot, poprzez który panstwo dziala” w

rozumieniu FSIA, a co najmniej dwa federalne sady apelacyjne doszly do wniosku

przeciwnego – zob. „Roeder”, 333 F 3d str. 234 (uznanie, ze w mysl rozumowania zgodnego

ze sprawa „Transaero”, „Ministerstwo Spraw Zagranicznych trzeba traktowac jako samo

panstwo Iran a nie jako jego agenta”), „Magness v. Federacja Rosyjska”, 247 F 3d 613 n 7

(uznanie, ze rosyjskie Ministerstwo Kultury podlega postanowieniom §1608(a)”, które

okresla wymogi doreczania pism panstwom obcym, „zas Rosyjski Panstwowy Fundusz

Diamentowy jest odrebnym podmiotem prawnym, podlegajacym postanowieniom §1608(b)”,

które okresla wymogi doreczania pism agendom panstw obcych lub podmiotom, poprzez

który panstwa te dzialaja)23. Krótko mówiac, rozumowaniu Sadu Rejonowego nie zaprzecza

historia legislacyjna FSIA24.

Dlatego tez stwierdzamy, ze Ministerstwo Skarbu Panstwa nie jest „agenda ani

podmiotem, poprzez który dziala” Rzeczpospolita Polska w rozumieniu FSIA. Wobec

23

Wniosek, ze Ministerstwo Skarbu Panstwa nalezy traktowac tak samo jak Rzeczpospolita Polska dla
celów immunitetu suwerennego panstwa obcego, poparty jest takze analogia pomiedzy immunitetem
suwerennego panstwa obcego a immunitetem przyslugujacym na podstawie Jedenastej Poprawi – zob. wyzej,
str. 25, przypis 15. Jak wyjasnilismy w zwiazku ze sprawa „Compagnie Noga”, „ogólnie uznana zasada prawna
wynikajaca z Jedenastej Poprawki jest to, ze agendy polityczne i departamenty stanu uprawnione sa do takiego
samego immunitetu suwerennego panstwa obcego jak same panstwa” 361 F 3d, str. 688 (z przytoczeniem
Pennhurst State Sch & Hosp v. Halderman, 465 US, 89, 100 (1984) oraz „Jones v. NY State Div of Military and
Naval Affairs”, 166 F 3d 45, 49 (2nd Cir 1998)).

24

Przypisanie decydujacej wagi trzem cechom charakterystycznym podmiotu publicznego, a
mianowicie temu, czy „moze ono pozywac i byc pozwanym w swoim wlasnym imieniu, moga podejmowac
zobowiazania w swoim wlasnym imieniu i posiadac majatek w swoim wlasnym imieniu” – zob. Zgloszenie
zdania odrebnego, str. [3] (z przytoczeniem wyroku w sprawie „Hyatt Corp v. Stanton, 945 F Supp 675, 681
(SDNY 1996)) – nasz kolega dopuscilby znacznie szerszy zakres powództw przeciwko suwerennym panstwom
niz bylo to zamiarem Kongresu przy kodyfikacji „zawezajacej teorii” immunitetu suwerennego panstwa obcego
w ramach FSIA – zob. powyzej str. 10 i przypisy 2 i 14. W swietle „powagi zdarzen zarzucanych w pozwie w
sprawie Garb” nasz kolega zacheca nas, abysmy pomineli „prawnie niepoparta kwestie techniczna”, czyli to ze
Ministerstwo Skarbu Panstwa Rzeczypospolitej Polskiej jest integralna czescia Rzeczypospolitej Polskiej – zob.
Zgloszenie zdania odrebnego, str. [11]. Jednakze niezaleznie od charakteru roszczenia powoda jestesmy
zobowiazani do stosowania doktryny immunitetu suwerennego panstwa obcego, która sama w sobie stanowi
ochrone waznych zasad, z których nie najmniej wazna jest zasada, ze z wyjatkiem, gdy zaistnieja pewne
szczególne okolicznosci, których zakres jest bardzo ograniczony, suwerennym panstwom obcym przysluguje
immunitet chroniacy je przed pozwaniem w sadach innych suwerennych panstw – norma stosowana na
zasadach wzajemnosci, która chroni Stany Zjednoczone przed byciem pozywanym w panstwach obcych.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -33-

powyzszego powodowie nie wykazali spelnienia czwartej przeslanki dla przewidzianego w
FSIA w przypadku „wywlaszczenia” wylaczenia immunitetu suwerennego panstwa obcego.

PODSUMOWANIE

Z przyczyn omówionych powyzej, orzekamy, ze

(1) Sprawa „Altmann” wymaga od nas stosowania FSIA i przewidzianych w niej
wyjatków do roszczen wynikajacych z dzialania, które mialo miejsce przed
uchwaleniem FSIA w 1976 roku,
(2) powodowie nie wykazali istnienia przeslanek dla przewidzianego w 28 USC
§1605(a)(2) FSIA wyjatku, poniewaz (a) konfiskata przez panstwo mienia
w granicach tego panstwa nie jest czynnoscia „gospodarcza”, (b) pózniejsze
gospodarcze wykorzystanie wywlaszczonego mienia nie pozostaje „w
zwiazku z” wczesniejszym wywlaszczeniem w stopniu wystarczajacym do
spelnienia przeslanki dla zastosowania wyjatku dla „dzialalnosci
gospodarczej”, oraz (c) odrzucamy przeformulowanie tego, co w swej istocie
jest roszczeniem opartym na „wywlaszczeniu” tak, aby stalo sie roszczeniem
w ramach wyjatku dla „dzialalnosci gospodarczej”, oraz
(3) powodowie nie wykazali istnienia przeslanek dla przewidzianego w 28 USC
§1605(a)(3) FSIA wyjatku, poniewaz (a) powodowie chca odzyskac mienie,
które nie „znajduje sie na terenie Stanów Zjednoczonych”, (b) w takich
okolicznosciach powodowie musza wykazac, ze mienie „jest wlasnoscia lub
jest eksploatowane przez agende obcego panstwa lub podmiot, poprzez który
dziala obce panstwo” w rozumieniu FSIA, (c) powodowie twierdza, ze
przedmiotowe mienie jest „wlasnoscia” Ministerstwa Skarbu Rzeczpospolitej
Polskiej – zob. Apelacja, str. 15, oraz (d) Ministerstwo Skarbu Rzeczpospolitej
Polskiej nie jest „agenda lub podmiotem, poprzez który dziala”
23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -34-

Rzeczpospolita Polska w rozumieniu FSIA, poniewaz jego „podstawowa
funkcja” jest rzadowa a nie gospodarcza.
Wobec powyzszego podtrzymujemy wyrok wydany przez Sad Rejonowy
uwzgledniajacy wniosek pozwanych o oddalenie powództwa ze wzgledu na brak wlasciwosci rzeczowej.

23-03-2006 12:47 (2K)
WARSAW 580007 v1 [580007_1.DOC] -35-

Roszczenia zagraniczne zostały spłacone

Już w okresie PRL roszczenia odszkodowawcze obywateli obcych wobec Polski wynikające z przejęcia majątków przez komunistyczne władze zostały zaspokojone. Odszkodowania dotyczyły wszystkich obywateli obcych, także tych pochodzenia żydowskiego. Polskie władze powinny głośno przypominać, że nie może być mowy o "roszczeniach żydowskich" wobec Polski. Można mówić jedynie o roszczeniach obywateli polskich, bez względu na narodowość.

Polska zaspokoiła roszczenia obywateli państw obcych z tytułu nacjonalizacji i innych form przejęcia na rzecz państwa majątków w Polsce - wynika z informacji przekazanych "Naszemu Dziennikowi" z MSZ. O uregulowanie sprawy przejętych majątków zadbały władze PRL. Od 1946 r. do początku lat 70. ubiegłego wieku kolejne polskie rządy podpisały umowy z państwami kapitalistycznymi, których obywatele mieli roszczenia majątkowe pod naszym adresem. Takich umów zawarto po wojnie dwanaście z czternastoma państwami, w tym ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą (wspólną umowę miały Belgia i Luksemburg oraz Szwajcaria i Lichtenstein).
- Za PRL informacja o tych umowach była utrzymywana w tajemnicy, ponieważ z punktu widzenia władz komunistycznych fakt zapłaty za nacjonalizację był "niepoprawny ideologicznie" - twierdzi nasze źródło w MSZ.
Na mocy tych umów Polska wypłaciła rządom państw zachodnich odszkodowania przeznaczone na zaspokojenie roszczeń ich obywateli z tytułu majątków przejętych przez komunistyczne władze w Polsce. Odszkodowania dotyczyły wszystkich obywateli, bez względu na narodowość, a więc zaspokajały także tzw. roszczenia żydowskie. Na tym tle roszczenia oparte na narodowości, wysuwane przez Światowy Kongres Żydów, a wyceniane przezeń na 65 mld USD, są pozbawione podstaw.
W projekcie ustawy o rekompensatach za przejęte mienie, nad którą pracuje Sejm, znajduje się zastrzeżenie, że w reprywatyzacji nie mogą uczestniczyć osoby, które uzyskały prawo do odszkodowania na mocy umów międzynarodowych. Jest to ważne, ponieważ rekompensaty mają być przyznawane bez względu na obywatelstwo. Nie jest natomiast jasne, czy o rekompensaty będą mogli występować obywatele obcy, którzy odmówili przyjęcia dość skromnych odszkodowań wypłacanych na mocy wyżej wspomnianych umów międzynarodowych. Sprawa ta wymaga precyzyjnego sformułowania.

Z Ameryką kwita
O wypłatę odszkodowań obywatelom amerykańskim rząd PRL zadbał w 1960 roku. Układ między rządem PRL a rządem Stanów Zjednoczonych w sprawie zaspokojenia roszczeń został zawarty 16 lipca, a 29 listopada podpisano dodatkowy protokół. Na mocy tych umów Polska wypłaciła rządowi Stanów Zjednoczonych sumę 40 mln USD "na całkowite uregulowanie i zaspokojenie wszystkich roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych, do Rządu Polskiego z tytułu nacjonalizacji i innego rodzaju przejęcia przez Polskę mienia oraz praw i interesów związanych lub odnoszących się do mienia…". Układ obejmował wszelkie roszczenia powstałe do dnia jego wejścia w życie (co nastąpiło z dniem podpisania).
Spłata owych 40 mln USD nastąpiła w ratach w ciągu 1961 roku. Nadzór nad wykonaniem umowy sprawował pełnomocnik ustanowiony w ambasadzie amerykańskiej w Warszawie. Polskie Ministerstwo Finansów oprócz przekazania rządowi amerykańskiemu kwoty odszkodowań dostarczało również wszelkich informacji na temat przejętego mienia, pomocnych przy rozdziale odszkodowań pomiędzy poszkodowanych (np. danych o przedwojennych cenach gruntów rolnych i leśnych, placów miejskich, budynków mieszkalnych, przedsiębiorstw i zakładów rzemieślniczych). Strona amerykańska miała obowiązek przed wypłatą odszkodowań ustalić tytuły prawne oraz wartość roszczenia. Ministerstwo Finansów dostarczało przy tym informacji, w jakim stanie znajdowała się dana nieruchomość po zakończeniu działań wojennych. Chodziło o to, aby Polska nie odpowiadała materialnie za zniszczenia wojenne. Przy ustalaniu wysokości odszkodowań uwzględniano zadłużenie przedsiębiorstw i innych nieruchomości. Strona amerykańska zobowiązała się - w przypadku uznania danego roszczenia za wiarygodne - dostarczyć stronie polskiej oryginalne dokumenty, z których ono wynika, oraz oświadczenie podpisane przez uprawnionego o uzyskaniu zaspokojenia.
- Cała ta dokumentacja powinna się znajdować w resorcie finansów - twierdzi pracownik MSZ. Próbę odnalezienia tych dokumentów podjęto na początku prac nad ustawą o rekompensatach. Nie wiadomo, czy z sukcesem.
Rząd Stanów Zjednoczonych zobowiązał się na mocy układu, że nie będzie popierał roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych wobec Polski, a gdyby takie roszczenia zostały wysunięte - mają być odesłane władzom amerykańskim.

Małgorzata Goss

Nie można milczeć, trzeba informować
prof. Jerzy Robert Nowak:
Bardzo niedobrym zjawiskiem jest milczenie ze strony kręgów oficjalnych w sprawach odszkodowań za mienie żydowskie. Trzeba informować, bo pewne aspekty sprawy nie są znane opinii publicznej. Przypomniałem w wywiadzie dla "Naszego Dziennika", że w pierwszych latach powojennych miał miejsce szybki zwrot mienia na rzecz Żydów, którzy często spieniężali je i wyjeżdżali z Polski. Równie mało jest dzisiaj znana sprawa owych kilkunastu umów zawartych przez rząd PRL z USA, Kanadą, Francją i innymi państwami kapitalistycznymi w sprawie odszkodowań za mienie obywateli tych państw przejęte przez władze polskie. Znaczna część tych obywateli była narodowości żydowskiej. W ramach umów odszkodowawczych Polska wypłaciła kwoty odszkodowań. Dziwię się, że władze polskie o tych umowach nie przypominają, skoro w latach 60. były one powszechnie uważane za ostateczną regulację wszystkich roszczeń materialnych wobec Polski.
not. MaG

Ostatnio, tzn. w połowie grudnia 2000, w Nowym Jorku rozpoczęły się przesłuchania sadowe w sprawie wytoczonej przeciwko Rządowi Rzeczypospolitej. Proces ten toczy się w wyniku zbiorowej skargi pewnej grupy amerykańskich Żydów . Oskarżyciele żądają zwrotu nieruchomości, które zostały zabrane ich rodzinom podczas okupacji niemieckiej, oraz oczekują że rząd polski wypłaci im także wysokie odszkodowania . Przy okazji przesłuchań w sądzie, działacze żydowscy zorganizowali konferencję prasową z udziałem Alana Hevesi, glównego rewidenta finansowego miasta Nowy Jork oraz Carla McCall'a, glównego rewidenta finansowego stanu Nowy Jork, którzy zagrozili, podobnie jak w przypadku Szwajcarii, ze istnieje możliwość zastosowania blokady finansowej i bojkotu ekonomicznego wobec polskich firm i banków, o ile Polska nie podporządkuje się tym roszczeniom.

Wbrew życzeniu organizatorów, na konferencji prasowej wystąpil Dr Norman Finkelstein, profesor City University of New York, który określił skargę, i cala akcje polityczną wymierzoną w Polskę, jako jeszcze jeden przykład wyłudzania pieniędzy. Ten proceder, w którym cynicznie wykorzystuje się nieopisaną tragedie europejskich Żydów, zyskał okreslenie "przemysł Holokaustu." Termin został wprowadzony przez profesora dr Finkelsteina, nota bene z pochodzenia polskiego Żyda, który w swej doskonale udokumentowanej książce ukazał machinacje finansowe, prawne i pozaprawne stosowane przez niektóre wpływowe organizacje żydowskie. Jego książka nosi tytuł "The Holocaust Industry" i ma się ukazać także w polskim tłumaczeniu. Korespondencje z profesorem Finkelsteinem nawiązałem po przeczytaniu tejże książki, której treścią byłem głęboko poruszony.

Historia jego żydowskich rodziców, którzy przeżyli Getto Warszawskie i uratowali się z obozów koncentracyjnych w Majdanku i Oświęcimiu, obejmuje także ich pobyt w obozie pracy w Częstochowie. W tym mieście mieszkała też moja matka, głęboko wierząca katoliczka, która przez kilka lat podczas wojny opiekowała się żydowską dziewczynką, ratując jej życie. Rodzice dziecka , którzy także przeżyli wojnę, przebywali w obozie wspomnianym przez dr Finkelsteina. Dwa lata temu, matka moja, nieżyjąca już od blisko trzydziestu lat, otrzymala, post mortem, medal i tytuł Sprawiedliwy Wsród Narodów Świata za swe poświęcenie i bohaterstwo. Parę dni temu zapytałem prof. Finkelsteina, dlaczego zdecydował się "zaburzyc" (jak podała "Rzeczpospolita") konferencje prasowa w Nowym Jorku. W odpowiedzi otrzymałem list, który zawiera WAŻNE SUGESTIE DLA RZĄDU POLSKIEGO. Za zgoda autora, przedstawiam ten list poniżej (w moim przekładzie z angielskiego):

"...Uczestniczyłem w konferencji prasowej (jak i w przesłuchaniach sądowych) z nadzieją, ze uda mi się zepsuć im zabawę . Ten gang handlarzy Holokaustem pozbawiony jest już wszelkich hamulców. Uważam, ze rząd polski popełnia błąd próbując pokonać ich za pomocą prawników. W ten sposób nigdy nie wygra w tym układzie. Jedyna szansa dla Polski jest publiczne obnażenie tych złodziei - na przykład przez ogłoszenia w najwazniejszych gazetach. Jest wielu Żydów, którym nie podoba się to, co robi przemysł Holokaustu. Polski rząd powinien uzyskać od nich publiczne oświadczenia. W istocie wiele takich oświadczeń zostało już opublikowanych. Pozwalam sobie zacytować dwa przykłady.

W numerze z września 1999 wpływowego żydowskiego czasopisma "Commentary", redaktor Gabriel Schoenfeld napisał: "Niektóre osoby wewnątrz i na zewnątrz zorganizowanej społecznosci żydowskiej, nie cofają się przed stosowaniem żadnej z mozliwych nieprzyzwoitych i hańbiących metod po to, aby tylko wydrzeć każdy ostatni frank, lir,gulden czy markę nalezną czy nie nalezną." ("Holocaust Reparations: A Growing Scandal").

W numerze z grudnia 2000 wpływowego konserwatywnego pisma "First Things", żydowski historyk William Rubenstein dokonal starannego przegladu listy roszczeń "przemysłu holokaustowego" wobec Polski. W konkluzji stwierdził on: " Osobiście nie mogę dostrzec żadnego przekonywujacego powodu, dla którego obecny rząd polski miałby wypłacić chocby jeden cent za nieruchomości żydowskie". ("A Flawed Expose").

Uwazam, ze zamiast prowadzić skazana na przegrana walkę w sądach, lepszym i mądrzejszym wykorzystaniem środków finansowych przez rząd polski, byłoby opublikowanie w New York Times'ie płatnego ogłoszenia cytującego powyższe opinie pod tytułem - ABY POLSKA BYŁA POLSKA" - kończy swój list Norman G. Finkelstein.

Tak samo jak wiele innych osób, które mówią prawdę o żydowskim lobby w Stanach i Holocaust Business — prof. Norman G. Finkelstein doczekał się jedynie szykan ze strony Żydów — i oczywiście stwierdzenia, iż jest antysemitą... [sic!]

Rząd USA wyraził w środę "rozczarowanie" wstrzymaniem przez Polskę uchwalenia tzw. ustawy reprywatyzacyjnej. Specjalny doradca sekretarza stanu ds. Holocaustu Stuart Eizenstat wezwał też - w imieniu rządu USA - rząd polski do restytucji prywatnego mienia żydowskiego, choćby w formie rekompensat rozłożonych w czasie.

- Jeśli Stany Zjednoczone chciały coś zrobić dla polskich Żydów, to dobrym momentem były lata 1943-44, gdy większość z nich jeszcze żyła i gdy ustami Jana Karskiego Polska o to błagała; teraz ta interwencja jest cokolwiek spóźniona - powiedział Sikorski w radiowej "Trójce". Wymienił w tym kontekście "chociażby" możliwość zbombardowania torów kolejowych wiodących do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.

Sikorski dodał, że "reprywatyzacja ma w Polsce miejsce poprzez sądy, gdzie obywatele różnych narodowości i wyznań odzyskują swoje mienie", a "Polska szczodrze zwróciła mienie komunalne gminom żydowskim". Dodał, że Polska nie dyskryminuje ze względu na narodowość i wyznanie.

Szef MSZ zapowiedział, że w czwartek resort opublikuje umowę z lat 60., "na mocy której Stany Zjednoczone zrzekły się prawa do reprezentowania w tego typu sprawach swoich obywateli i wzięły na siebie obowiązek dystrybuowania tych wielomilionowych odszokodwań, które Polska wtedy wypłaciła Stanom Zjednoczonym".

http://wiadomosci.onet.pl/kraj/sikorski-usa-mogly-pomoc-polskim-zydom-w-...

Szanowna Pani Marylo,

Administratorzy Polski po układach Jałtańskich i Poczdamskich tak rządzili Polską, by zawsze można zastosować stara rzymska zasadę w stosunku do poddanych Polaków.

Divide et impera.

My zawsze jesteśmy coś winni Europie.?

Nie chcieliśmy oddać Hitlerowi na własność Gdańska, którego był honorowymi obywatelami byli:
Adolf Hitler , Hermann Göring
Nie wyraziliśmy zgody na korytarz eksterytorialny z Berlina do Królewca.
Anglicy dopiero w 2004 roku uznali , że Mordu Katyńskiego dokonali Sowieci/

Po wojnie wszyscy nasi ministrowie spraw zagranicznych poza Panem Skubiszewskim i Anną Fotygą, to Żydzi, którym udowodniono współpracę ze służbami komunistycznymi.

Przykre ale prawdziwe,

Ukłony moje najniższe

MSZ zamieściło na stronie internetowej umowę, którą w 1960 r. PRL zawarła z USA w sprawie roszczeń obywateli amerykańskich. Uzgodniono wtedy, że dla regulacji tych roszczeń, Polska wypłaci Stanom Zjednoczonym 40 mln dolarów.

Publikacja dokumentu to odpowiedź na wyrażone przez rząd Stanów Zjednoczonych rozczarowanie w związku z wstrzymanie prac nad ustawą reprywatyzacyjną przez Polskę.

W umowie z 1960 r. napisano, że rządy obu krajów chcąc dokonać uregulowania roszczeń obywateli USA pod adresem Polski, uzgodniły, że Polska zapłaci Stanom Zjednoczonym 40 mln dolarów. Kwota ta miała być przeznaczona "na całkowite uregulowanie i zaspokojenie wszystkich roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych" pod adresem polskiego rządu z tytułu nacjonalizacji i innego rodzaju przejęcia mienia.

Z tekstu umowy wynika, że zapłata miała być dokonana w dwudziestu rocznych ratach po 2 mln dolarów. Zapłacona suma miała być rozdzielona wedle uznania USA przez rząd tego kraju. "Po wejściu w życie niniejszego układu rząd Stanów Zjednoczonych nie będzie przedstawiał rządowi polskiemu, ani nie będzie popierał roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych do rządu polskiego" - czytamy w dokumencie.

"Po wejściu w życie niniejszego układu rząd Stanów Zjednoczonych nie będzie przedstawiał rządowi polskiemu, ani nie będzie popierał roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych do rządu polskiego" - czytamy w dokumencie. Dalej napisane jest, że gdyby takie roszczenia zostały jednak przedłożone Polsce bezpośrednio przez obywateli amerykańskich, nasz kraj przekaże je rządowi USA.

Umowa mówi m.in. o roszczeniach z tytułu: nacjonalizacji, przejęcia własności, utraty użytkowania na podstawie polskich ustaw, dekretów i innych zarządzeń, a także długów przedsiębiorstw, które zostały znacjonalizowane. W ciągu 30 dni po wejściu w życie układu, rząd USA miał odwołać swoje zarządzenia blokujące "wszelkie polskie mienie w Stanach Zjednoczonych".

Polska miała dla ułatwienia przekazać Stanom informacje lub dowody zawierające szczegóły dotyczące własności i wartości mienia. Układ miał wejść w życie z dniem jego podpisana. Opublikowana przez MSZ kopia z 16 lipca 1960 r. jest podpisana.

W ubiegłym tygodniu resort skarbu państwa poinformował, że projekt ustawy reprywatyzacyjnej jest przygotowany, ale ze względu na "globalny kryzys finansowy" oraz duże obciążenia finansowe wynikające z tej ustawy, "w obecnej sytuacji ekonomicznej, projekt ustawy nie może być przeprowadzony".

Wczoraj specjalny doradca sekretarza stanu ds. problemów Holocaustu Stuart Eizenstat powiedział, że "rząd amerykański jest głęboko rozczarowany tym, że rząd Polski zawiesił plany przekazania do parlamentu projektu ustawy przewidującej rekompensaty dla osób, których prywatne majątki zostały skonfiskowane w latach 1939-1989". Wezwał też - w imieniu rządu USA - rząd polski do restytucji prywatnego mienia żydowskiego, choćby w formie rekompensat rozłożonych w czasie.

Szef MSZ Radosław Sikorski powiedział wczoraj w "Kropce nad i" TVN24, że "Polska bardzo szczodrze oddała mienie komunalne żydowskie, natomiast jeśli chodzi o mienie różnych obywateli państw obcych, to Polska jeszcze w latach 60. podpisała tzw. umowy indemnizacyjne, w tym z USA, i wypłaciła wielomilionowe odszkodowania rządom tych krajów, w tym Stanom Zjednoczonym".

W radiowej Trójce minister stwierdził natomiast, że USA mogły pomóc polskim Żydom w czasie wojny, a obecną interwencję władz USA ws. przywrócenia prywatnego mienia żydowskiego ocenia jako "cokolwiek spóźnioną".
Autor: RC Źródła: PAP

http://wiadomosci.onet.pl/kraj/polska-wyplacila-usa-40-mln-usd-odszkodow...

Informacja Ministerstwa Spraw Zagranicznych

 

Biuro Rzecznika Prasowego
Ministerstwo Spraw Zagranicznych

---

Pliki do pobrania:

• Układ
  między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Stanów
  Zjednoczonych Ameryki dotyczący roszczeń obywateli amerykańskich z 16
  lipca 1960 r.
• Agreement
  between the Government of the Polish People’s Republic and the
  Government of the United States of America regarding claims of nationals
  of the United States dated 16 July 1960.

http://www.msz.gov.pl/Informacja,Ministerstwa,Spraw,Zagranicznych,42016.html