Ludobójstwo Ukraińców na Polakach w Hucie Pieniackiej

Ekscelencje!

Panie i Panowie!

Serdecznie witam wszystkich
Państwa, przybyłych na to miejsce pamięci na terenie dawnej polskiej
wsi, która przed 65 laty przestała istnieć. Dzisiaj,w rocznicę
tej przerażającej zbrodni możemy być tutaj razem z Panem Prezydentem
Ukrainy Wiktorem Juszczenką, a także z przedstawicielami Kościołów
rzymskokatolickiego i greckokatolickiego oraz Cerkwi prawosławnych.
Dziękuję za zaproszenie inicjatorom obecnej uroczystości -
Stowarzyszeniu "Huta Pieniacka" ze Wschowy, zrzeszającemu ocalałych
mieszkańców Huty Pieniackiej i ich potomków.

W tym pustym miejscu, gdzie się spotykamy, przez stulecia kwitło życie.
Hutę Pieniacką zamieszkiwali niemal wyłącznie Polacy, ale na co dzień
spotykali oni swoich sąsiadów narodowości ukraińskiej, żydowskiej,
ormiańskiej z okolicznych wsi i miasteczek. Ta wieloetniczna
społeczność została zniszczona - podzielona i skłócona, po części
wysiedlona, po części zaś wymordowana - w latach czterdziestych
ubiegłego wieku.

Spośród tysiąca Polaków z
Huty Pieniackiej przeżyli jedynie nieliczni, kilkadziesiąt osób.
Wszyscy pozostali: mężczyźni i kobiety, starcy i dzieci - całe rodziny
padły ofiarą mordu.

Ta tragedia, podobnie jak cała rzeź wołyńska z lat 1943-1944, nie wydarzyłaby się bez przyzwolenia i inspiracji ze strony sił trzecich - dwóch zbrodniczych totalitaryzmów.
W połowie XX wieku Europa Środkowa i Wschodnia, wszystkie tutejsze
narody - tak sobie bliskie więziami tradycji i współistnienia,
wspaniałym wspólnym dziedzictwem kultury - wciągnięte zostały przemocą w
tryby zbrodniczej machiny sowieckiego komunizmu i niemieckiego
nazizmu. Hitler i Stalin pragnęli władać tymi ziemiami niepodzielnie i w
tym celu postępowali zgodnie z odwieczną zasadą imperialną divide et
impera - "dziel i rządź". Za pomocą propagandy, kłamstw i
manipulacji zdołali wzmóc wzajemne animozje i nastawić wrogo do siebie
Polaków, Litwinów, Łotyszy, Białorusinów, Ukraińców i Żydów. W efekcie
prowokacji zniewolone narody występowały zbrojnie nie przeciw
ciemiężcom, lecz przeciw innym okupowanym.

Pamiętając o tych politycznych okolicznościach,
nie możemy jednak tracić z oczu, iż wydarzenia z 28 lutego 1944 roku
były przede wszystkim niewyobrażalną tragedią dla wszystkich osób,
które straciły wówczas najbliższych: dzieci, rodziców,
przyjaciół. Wymordowanie około tysiąca mieszkańców Huty Pieniackiej
było też traumatycznym doświadczeniem dla całej społeczności tego
regionu. Wobec takiego okrucieństwa, wobec ogromu bólu i
śmierci nic nie mogło już pozostać jak dawniej.Zbrodnia, której tutaj
dokonano, na dziesięciolecia zerwała nić zaufania i solidarności
pomiędzy Polakami a Ukraińcami. Choć władza komunistyczna w obu naszych krajach dokładała starań, abyśmy o tamtych wydarzeniach nie wiedzieli, pamięć o nich przetrwała. Nie wolno nam dzisiaj od niej uciekać ani zamykać na nią oczu. Wierzymy wszak, że - jak uczy Ewangelia - prawda nas wyzwoli.

Stajemy teraz wspólnie na ziemi, która wchłonęła krew niewinnych ludzi. Ale stajemy pod krzyżem, który oznacza nie tylko miejsce spoczywania zmarłych.
Nasza obecność tutaj oznacza kolejny krok na drodze pojednania między
naszymi narodami. Po Porycku na Wołyniu i Pawłokomie na Podkarpaciu, po
60. rocznicy Akcji "Wisła", gromadzimy się tutaj, aby - w pierwszym
rzędzie - uczcić pamięć pomordowanych. Aby razem zmówić ekumeniczne
modlitwy za spokój dusz zmarłych oraz zgodę i pokój wśród żyjących.
Gromadzimy się też, by głośno powiedzieć, że taka tragedia nigdy już
nie może się powtórzyć; że nigdy już my, Polacy i Ukraińcy, nie
staniemy przeciwko sobie; że wszyscy pragniemy wspólnie budować lepszą,
bezpieczną przyszłość dla obu naszych narodów.

Z pewnością na
terytoriach obu naszych krajów istnieje jeszcze wiele nieznanych,
zapomnianych mogił. W latach powojennych władze komunistyczne nie
pozwalały o nich mówić, zabraniały nawet stawiać krzyży nad grobami.
Dzisiaj powoli nadrabiamy tamte zaległości, upamiętniając naszych
rodaków i przodków tak godnie, jak zasługuje na to każdy człowiek.
Chcemy też przywracać prawdę o ich tragicznym losie, dlatego wspólnie z
Panem Prezydentem uczestniczyliśmy w obchodach 75. rocznicy Wielkiego
Głodu na Ukrainie i z tego samego powodu także teraz występujemy
przeciw zakłamywaniu i fałszowaniu historii.

Dzieje naszych narodów zawierają wiele doniosłych wydarzeń, ale prawdziwa przyjaźń wymaga mówienia całej prawdy, także tej najtrudniejszej i najboleśniejszej. Budowanie
strategicznego partnerstwa pomiędzy naszymi krajami wymaga
powściągliwego i rzetelnego spojrzenia na przeszłość, aby błędy, które
kiedyś popełniliśmy, nie powtórzyły się. Polskę i Ukrainę łączą obecnie
wzorowe, dobrosąsiedzkie stosunki.Również nasze społeczeństwa coraz
lepiej się poznają. Stanowi to dowód ogromnego postępu we wzajemnych
relacjach, jaki dokonał się w ciągu zaledwie kilkunastu lat. Zbliża
się zatem i czas, kiedy na gruncie osiągniętego porozumienia będziemy
mogli podjąć także tematy budzące kontrowersje; kiedy spróbujemy
wspólnie ustalić i wyjaśnić prawdę o tragedii, której jeden z aktów
rozegrał się tutaj, w Hucie Pieniackiej.

Dzieło to
winniśmy podjąć z myślą o młodym pokoleniu obywateli naszych krajów,
które będzie kontynuować budowę wolnej Polski, wolnej Ukrainy, wolnej
Europy. Winniśmy pokazać, że w imię solidarności, pokoju i przyjaźni
razem możemy przezwyciężyć każde zło dzielące nas w przeszłości. Nieśmy - Polacy i Ukraińcy - to dziedzictwo w przyszłość,
odnajdując w sobie to, co najlepsze. Umiejmy - z miłosierdziem i
odwagą - wspólnie modlić się do Boga słowami tej najgłębszej modlitwy:
"Odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom".