Nowy Szlak Jedwabny

Rosja jest krajem o duzych rozmiarach i chocby tylko z tego wzgledu  moze poszturchiwac mniejsze kraje. Az strach pomyslec, co by sie stalo gdyby na niezbyt przeciez duza Europe wjechaly rosyjskie dywizje pancerne i zmechanizowane. Nieco inczej wyglada ten duzy chuligan w znacznie wiekszej niz Europa Azji. Tam tez sa inne duze kraje, ktore w odroznieniu od krajow europejskich nie maja kompleksow wyrastajacych z zaszlosci historycznych. Takich Chin czy Indii Rosja nie  moze straszyc blitzkriegiem i zwycieska parada nad Morzem Zoltym czy nad Oceanem Indyjskim. Tam sprawy rywalizacji rozgrywaja sie przede wszystkim na polu gospodarczym. I tu sie sprawy nie maja najlepiej dla Rosji. Nie moze sie ona tym nie przejmowac, gdyz 75 % jej terytorium lezy na kontynencie azjatyckim.

Najwiekszym zagrozeniem geopolitycznym jest  wizjonerski projekt Chin stopniowego budowania gigantycznego pasa infrastruktury pozwalajacej Chinom na eksport produkowanych przez nie towarow i import surowcow. Pas Gospodarczy Jedwabnego Szlaku obejmuje nastepujace kraje: Chiny,Indie,Rosje,Pakistan,Bangladesz,Mongolie,Kirgizje,Uzbekistan,Kazachstan,Kirgizje,Tadzykistan, Turkmenistan, Gruzje, Armenie,Afganistan, Iran,Irak,Izrael,Turcje,Egipt, Syrie, Libie,Kenie, Tanzanie, Ukraine, Bialorus oraz kraje Unii Europejskiej.

Na budowe calego przedsiewziecia wedlug The Asian Development Bank potrzebne bedzie okolo $750 mld. do roku 2020. Na dobry poczatek stworzono Asian Infrastucture Investment Bank z kapitalem $50 mld. Nalezy don 50 krajow zalozycielskich wlacznie z Wlk. Brytania, Niemcami, Francja i Wlochami, ktore wstapily tam mimo niecheci USA. Jest tez Fundusz Szlaku Jedwabnego z kapitalem $40 mld.

Chinski projekt jest dwuczesciowy. Zasadnicza stanowi ladowy Pas Gospodarczy Szlaku Jedwabnego, ktory biegnie od prowincji Xian w srodkowych Chinach poprzez Azje Centralna, azje Zachodnia, Srodkowy Wschod do Europy Zachodniej. Druga czesc stanowi Morski Szlak Jedwabny okreslany tez jako Szlak XXI wieku.

Wizjonerski plan Chin wyrosl z budzacego podziw starozytnego Szlaku Jedwabnego stworzonego 2 tysiace lat temu i rozciagajacego sie na 8 tysiecy kilometrow. Choc nazwa sugeruje, ze byla to jedna bardzo dluga droga, to w rzeczywistosci byla ona rozbudowana o  cala siec roznych odnog. Podobnie jest i teraz.

Najprostsza sprawa jest z dwoma krancami Nowego Szlaku. Chiny na swoim terenie podciagnely do granicy zachodniej nitki drog i kolei. Drugi koniec szlaku stanowi rozbudowana infrastruktura drogowa i kolejowa Europy Zachodniej.

Trudnym, choc nienajtrudniejszym etapem sa byle republiki radzieckie Azji Centralnej. Wplywy rosyjskie nie moga byc tam slabe. Mowa o sferze gospodarczej, militarnej i kulturowej. Wszystkie nalezaly jako kraje zalozycielskie do Commonwealth of Independent States. Kazachstan i Kirgizja naleza do Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, a Tadzykistan ma do niej dolaczyc. Jest tez militarna Collective Security Treaty Organization. Wydawac by sie moglo, ze Rosja spetala mocno rece tym krajom i nie maja one swobody ruchu. Tak jednak nie jest. Kraje te sa zacofane i ich elity zdaja sobie z tego sprawe. Rosja slabnie gospodarczo i nie za bardzo moze im pomoc w rozwoju gospodarczym. Calkiem inaczej Chiny - one maja pieniadze i chetnie ich uzyczaja w zamian za wspolprace gospodarcza. Zastapily Rosje jako glowny partner handlowy w regionie. Dla Turkmenistanu,Tadzykistanu i Kirgizji sa one glownym pozyczkodawca. Daja tez granty.Inwestuja w infrastrukture i energetyke wyciagajac z zacofania cywilizacyjnego.

Piec bylych republik radzieckich jest gleboko podzielonych. Roznia je zaszlosci historyczne, spory graniczne i dostep do wody. Ten ostatni prowadzi do starc zbrojnych na granicach:Kirgizji, Tadzykistanu i Uzbekistanu. Te same trzy kraje nie moga tez znalezc porozumienia w sprawie granic w dolinie Ferghana.Tak czy inaczej, integracja regionu im nie grozi, mimo, ze Kazachstan i Uzbekistan maja ambicje przywodcze. Natomiast szanse na integracje gospodarcza daja Chiny.Madrze nastawily sie na kontakty bilateralne. Rozwijaja sie wspolne przedsiewziecia: chinsko-kazachskie, chinsko-uzbeckie i chinsko-turkmenskie. Idzie np. o chinsko-turkmenski rurociag gazowy czy rurociag naftowy Atyran-Alashankow. Co ciekawe, obie strony w tych transakcjach uzywaja chinskiego juana, a nie amerykanskiego dolara.

Rosja robi dobra mine do zlej gry, bo zaakceptowala wizjonerski projekt Chin. Jezeli gdzies uda sie jej przeszkodzic, to oczywiscie to robi. Niech przykladem bedzie linia kolejowa Chiny-Kirgistan-Uzbekistan. Jednak nie tak latwo jest rywalizowac z upartymi, dzialajacymi strategicznie Chinczykami. Rosja musiala sie pogodzic z przelamaniem monopolu gazowego Gazpromu w Azji Centralnej, co jest bolesna strata. Trzeba pogodzic sie ze stratami i usmiechac sie. A takze zarabiac, gdyz na przyklad kolej Transsyberyjska tez jest wykorzystywana przez Chinczykow jako polaczenie transportowe z Europe Zachodnia. Swoja droga, jak to dobrze, ze car kiedys przewidzial Nowy Szlak Jedwabny.

Przyszlosc tej czesci wielkiego chinskiego projektu rysuje sie dobrze. Wprawdzie ekspansja Chin budzi nieufnosc w krajach Azji Centralnej, jednak Azjaci rozumieja dawane im szanse cywilizacyjne.

Nie ma wiekszych problemow z Korytarzem Gospodarczym Bangladesz-Chiny-Indie-Myanmar. Natomiast sa duze problemy z The China-Pakistan Economic Order, czyli liczaca 1800 mil siecia drog,kolei i rurocigow laczacych:Kashgar,Kaszmir,Islamabad, Lahore i Gwadar, portem nad Morzem Arabskim. Zbudowano liczacy 3 tysiace kilometrow rurociag do przesylania arabskiej ropy z portu Gwadar do chinskiego Kashgar.Slimaczy sie budowa Karakoram Highway i portu Gwadar. Przy budowie tego pierwszego zaangazowanych jest 20 tysiecy chinskich robotnikowa, a  Pakistan nie jest krajem stabilnym politycznie i ma klopoty z zapewnieniem bezpieczenstwa. Tak czy inaczej, Projekt musi isc do przodu, chocby z tego wzgledu, ze dzieki realizowanemu projektowi w Pakistanie podwoi sie dostep do pradu.

A dalej to juz z gorki. Jest stara infrastruktura i dobudowywana nowa.  Dla przykladu podam, ze istnieje nadajaca sie do uzytku biegnaca przez Turcje linia kolejowa Bagdad-Berlin budowana od poczatku XX w., a oddana do uzytku w 1940 r. Mowa o trasie dlugosci 1600 km. Ogloszono budowe linii kolejowej Belgrad-Budapeszt, ktora wspolfinansuja Chiny.

Szlak wodny prowadzi z Chin poprzez Bangladesz (port w Chittagong),Indonezje,Sri Lanke (porty w Hambantota i Colombo),Kenie (port na wyspie Lamu), Tanzanie, Egipt,Grecje (Chiny sa wspolwlascicielami portu w Pireusie)i Wlochy. Chiny operuja terminalami w Holandii i Hiszpanii. Do tego dochadza rozne przedsiewziecia "poboczne", jak Korytarz Transportowy biegnacy od portu Lamu poprzez poludniowy Sudan do Etiopii, ktorego budowe rozpoczeto w 2007 r.

Handel lagodzi obyczaje, sluzy pokojowi. Pieniadz nie lubi zgielku. Nawet w starozytnych czasach Szlak Jedwabny wyroznial sie spokojem. Wladcy poszczegolnych krajow/panstw zadowalali sie clem, np. 10%.Grozny Dzyngis Chan zapewnil tzw. Mongolski Pokoj, to znaczy ochrone Szlaku. Przez okolo sto lat trasa byla bezpieczna. Oczywiscie, ze gdy wybuchaly wojny, to robilo sie niebezpiecznie. Moze Nowy Szlak Jedwabny pomoze jakos w przywroceniu pokoju w Afganistanie?

Jakze rozne sa strategie Chin i Rosji. Putin odnosi sukcesy jak przylaczenie Krymu. Kosztuje to bardzo duzo. Moze jeszcze pare takich sukcesow i Rosja pojdzie z torbami?  

Putin nie wykorzystal strumienia pieniadzy plynacego w czasie, gdy ceny ropy naftowej i gazu byly bardzo wysokie. Mogl zmienic strukture gospodarki na nowoczesniejsza i bardziej efektywna. Postapil odwrotnie, umocnil stara i niewydolna. A sporo pieniedzy poszlo do sektora militarno-przemyslowego, ktory jest oparty na marnotrawstwie i korupcji. Szansa Rosji zostala zaprzepaszczona. Rosja udajac supermocarstwo kazdego dnia traci tam, gdzie jest to najwazniejsze, czyli w Azji. Natomiast Chiny budowaly sobie systematycznie i nadal buduja mocny grunt pod nogami i Rosja nic na to nie moze poradzic.